Heima er bezt - 01.12.1953, Síða 22

374
Heima er bezt
Nr. 12
annað inni en setubekkur með 2
götum og hlemmar yfir. Þeir
sýndu mér nú, til hvers þetta var
notað. En stærsti kosturinn við
þetta væri sá, að þarna gætu ver-
ið tveir í einu og talað saman á
meðan þeir væru inni. Húsum
var þannig háttað: Fjósið var
fyrir vestan bæinn, en laust við
— breitt sund þar á milli. í bæj -
arröðinni var vestast skemma
með þili á báðum endum, ekki
stór, en snotur. Þar næst var
smiðjuhús nokkru stærra, með
þili að framan, en torfgafli á
hinum enda. Svo kom sund um
tveggja faðma breitt. Þar var
gengið upp í heygarðinn, sem
var að húsabaki, eins og víða
tíðkaðist í þá daga. Austan við
sund þetta kom baðstofan. Það
var loftbaðstofa há og reisuleg.
Fyrir austan hana var bæjar-
dyrahús um þriggja álna vítt,
með stöfum og bitum. En ekkert
loft var á bitunum. Líklega hafa
þar aðeins verið laus borð eins og
tíðkaðist þá í skemmum í tíð Ól-
afs, en ekki verið látinn fylgja
þegar selt var, vegna þess, að
þau hafa ekki verið naglföst.
Innst í bæjardyrunum sögðu
strákarnir mér að silfursmiðja
Ólafs hafi verið. En nú var þar
engin smiðja og krókurinn auð-
ur. Fyrir austan bæjardyrnar var
stofuhús alþiljað, með lofti og
skarsúð á sperrum, að öllu leyti
byggt eins og baðstofa, nema
portið var lægra. Þá eru bæjar-
húsin öll talin, sem sneru fram
á hlaðið. Þau voru fimm og öll
þilin í beinni línu. En það var
ekki víða, sem maður sá beina
húsaröð á bæjum í þá daga. Fyr-
ir framan bæinn var hlað og
stétt og garður þar fyrir fram-
an, hlaðinn að mestu leyti úr
mýrarkökkum. Hleðslugrjót er
lítið í Tungu. Að húsabaki var
stórt eldhús með háum strompi
ferhyrndum og vindskjól ofan á.
Búrið man ég ekki hvar var, en
líklega hefur það verið fyrir aft-
an stofuna undir loftinu. Fólkið
bjó á baðstofuloftinu. En í fram-
endanum undir loftinu hafði*
Ólafur smíðahús sitt, hefilbekk,
rennibekk o. fl. Rúmu einu ári
síðar kom ég svo að Tungu aft-
ur. Þá var stóra baðstofan horf-
in, en í hennar stað komin bekk-
baðstofa miklu minni en sú, sem
áður var. Búið var að rífa allt
innan úr stofunni, þiljur, loft
og gólf, og negla fyrir glugg-
ana að mestu leyti. Síðan hrak-
aði þar húsum og fleiru og að
lyktum fór jörðin alveg í eyði
eftir rúm 30 ár frá því að Ólaf-
ur fór þaðan, og er í eyði síðan.
Ólafur var dugnaðarmaður
mikill og þjóðhagasmiður á allt,
sem kallað er. Hann var trésmið-
ur, gullsmiður, koparsmiður og
járnsmiður, en ekki veit ég, hvort
hann hafði lært, sem kallað er —
nema silfursmíði. Það lærði hann
og kenndi, svo að þeir gátu feng-
ið sveinsbréf, sem hjá honum
lærðu. Verkmaður var hann tal-
inn ágætur. Einkum hafði hann
útsjón og lag fram yfir flesta
aðra menn. Það sögðu mér menn,
sem unnu með honum við algeng
sveitastörf. Hann þótti einnig
afburða sjómaður, einkum þegar
mest á reyndi. Svo sagði mér
sjónarvottur, að gerzt hefði í
Þorlákshöfn, að skipi barst þar
á í lendingu í stórbrimi. Skipið
lenti á klapparflúð í vörinni og
mennirnir fóru flestir í sjóinn.
Þá reri Ólafur í Þorlákshöfn og
var einn þeirra, sem komnir voru
í land áður en þetta vildi til. Þá
lét hann vaðbinda sig, óð út í
sjóinn og gat náð öllum mönn-
unum. Þótti þetta þrekvirki.
Ekki hef ég neinar skýrslur
um það, hvað Ólafur hafði stórt
bú í Tungu. 1869 fluttist hann að
Kálfhaga í Kaldaðarneshverfi og
þá var heimilisfólk hans 13
manns, og sést af því, að heim-
ilið hefur verið mannmargt, og
talsvert hefur þurft til þess að
framfleyta því. En að ári liðnu
fluttist hann svo að Tungu aft-
ur; kunni betur við sig þar en í
Flóanum. Grafningsmenn voru
ekki hrifnir af því, þegar Ólafur
fór að Kálfhaga og fögnuðu því,
að hann kom aftur. En heldur
þótti sumum sveitungum hans
það miður og álitshnekkir, að
i Kálfhaga tók hann upp þann
hátt að éta hrossakjöt og hélt
þeim sið eftir það, á meðan
hann bjó í Tungu.
Ein af framkvæmdum Ólafs
var, að hann gróf fjárhelli í
Tungulandi fyrir vestan svo-
nefnda Austurá. Helli þennan
gróf hann í móbergshól. Ekki
get ég sagt um, hvað hann
rúmaði margt fé, því að hann
var að mestu fallinn niður,
þegar ég kom þangað. Berg-
ið var of laust í sér til þess,
að hellir gæti verið þar varan-
legur. Um leið og hellir þessi var
tekinn í notkun, setti Ólafur brú
á ána. Hefur það verið allmikið
mannvirki. Brúarstæði er þarna
hvergi gott á ánni, lítið um grjót
og árfarvegurinn breiður. Varð
því að hlaða langa garða beggja
megin við brúna. Leifar af garð-
inum austan árinnar sáust
greinilega 1930 og sjást ef til vill
enn.
Af smíðisgripum Ólafs er nú
fátt til, sem ég veit um. Það
helzta er ljósahjálmur í Úlfljóts-
vatnskirkju, sem Ólafur smíðaði
um þær mundir, sem kirkjan var
byggð, er enn stendur. Hún var
byggð 1863. Eitthvað var nú Ól-
afur erfiður kirkjuhaldaranum
um þær mundir, sem verið var að
byggja kirkjuna, sérstaklega
hvað aðflutninga snerti; þótti of
mikið á sóknarbændur lagt að
láta þá flytja allt efni til bygg-
ingarinnar á einu ári og afsagði
á fundi, sem haldinn var um
flutningana vorið, sem byrjað
skyldi. Taldi öll vandkvæði á, að
hann gæti tekið þátt í þeim.
Kvaðst ekki hafa neinn mann,
sem fær væri til að fara í ferð
með stóra timburlest. En það fór
nú svo, að málum var þannig
miðlað, að flutningum var jafn-
að niður, svo að þeir gátu
hafizt seint í maí. Verst gekk að
fá menn til þess að flytja trén
í bitana, vegna þess, að þau þóttu
varla klyftæk. Það endaði þann-
ig, að Guðmundur Eysteinsson,
sem þá bjó í Hlíð, tók að sér
flutning á þeim með því skilyrði,
að það mætti dragast til Jóns-
messu. Það sögðu mér menn, sem
mundu vel eftir þessu, að ástæð-
an hjá Ólafi hafi verið sú, að
hestar hans höfðu verið hold-
grannir um vorið, svo að hann
hefði ekki treyst þeim í erfiðar
ferðir. En þess gat hann ekki á
fundinum. — Ólafur smíðaði
ljósahjálminn, eins og fyrr seg-
ir, og grindina í sáluhliðið.
Grind sú var úr tré og entist í
rúm 30 ár.
Eitt af því, sem Ólafur smíð-
aði, voru signet. Þau steypti
hann úr kopar og gróf á þau