Heima er bezt - 01.10.1957, Blaðsíða 6

Heima er bezt - 01.10.1957, Blaðsíða 6
Skipum kennar lilekktist aldrei á eftir J. M. Eggertsson INNGANGUR. Veturinn 1914—15, á fyrsta ári heimsstyrjaldar- innar fyrri, var ég, sem þetta rita, til heimilis að Arngerðareyri við ísafjarðardjúp. Þar var þá miðstöð margra vega, bæði á sjó og landi, eins og þar er reyndar enn, þótt samgöngur séu nú miklu fullkomnari og á annan hátt en þá var. Gestagnauð var mikil á Arngerðareyri, þar var póst- og símastöð, endastöð Djúpbátsins og verzlunarstaður, er sótt var til úr öðrum sýslum yfir heiðar og fjall- vegi. Síðla þetta haust, 1914, gisti að Arngerðareyri aldr- aður maður norðan úr Strandasýslu. Fékk hann gist- ing í rúmi á dyralofti, þar sem ég hafði svefnból. Maðurinn virtist fróður og minnugur, og sagði hann mér margt úr sínu byggðarlagi. Meðal annars bar á góma slysfarir, er orðið höfðu á sjó þá um sumarið og haustið, bæði við Breiðafjörð og á Ströndum norður. — „Það sér á,u mælti hann. „Nú eru fleytur Gunnu fótalausu ekki lengur við líði. — Skipwn hennar hlekktist aldrei á!“ „Hvað ertu að segja, maður?“ varð mér að orði: „Atti fótalaus kona fjölda skipa?“ „Nei,“ svaraði sögumaðurinn. „Ég hef ekki hevrt þess getið, að hún hafi sjálf átt bát, en hún smíðaði báta og skip fyrir aðra, meira að segja hákarlaskip. Það voru vönduðustu fleytur, sem þekkst hafa á Ströndum. Hún smiðaði 38 báta og skip. En nú eru þeir úr sögunni, enda svo langt um Iiðið.“ Ég nefni hér ekki nafn sögumannsins, því hann bað mig þess, að nefna sig ekki í sambandi við söguna. Menn voru svo undarlega varkárir á Vestfjörðum áður fyrri — þó ekki án undantekninga — að beiðast þess að hafa ekkert eftir sér, nefna sig ekki sem heimildar- mann eða sögumann. Ekki veit ég, hvort þetta er ein- kennandi fyrir Vestfirði eina, en svona var það iðu- lega í mínti ungdæmi, ef menn héldu að ætti að skrá- setja eitthvað eftir þeim. Sögumaður minn mundi vel Gunnu fótalausu, síð- ustu ár hennar. Hann var drengur um tíu ára aldur, er hún dó, og var á annan hátt nákominn henni, með því hann ólst upp á sama heimili og hún dvaldi síðustu árin. Er hér farið eftir sögusögn þessa manns, frum- atriðum, er ég hripaði upp þá strax um nóttina, enda þótt unglingur væri, þreyttur af löngu og erfiðu dags- verki og svefnþurfi. En ég varð allur að „augum og eyrum“, eins og sagt var, svo mjög fannst mér til um frásögn þessa. Síðan hef ég borið þessa fyrstu uppskrift mína saman við ýmsar aðrar heimildir, kirkjubækur, annála og fræðimenn. Ég hef vandlega borið saman öll gögn, valið og hafnað, og aðeins tekið það eitt í frásögn mína hér, eftir nákvæman samanburð, er sannast virð- ist og réttast. Kemur svo frásögnin. Fyrirsögnin er sú sama og fyrst var sett: Örkumla kona, frægasti skipasmiður á Ströndum. Smíðaði 38 báta og skip. „Skipum hennar hlekktist aldrei á.“ Svo bar til að morgni, aðrir segja að kvöldi, þess 9. marz 1785 — í Móðuharðindunum svo nefndu — að skinhorað stúlkubarn í sundurtættum fatalörfum og að nokkru hálfnakið kemur skríðandi heim í hlaðvarp- ann að bænum Brekku í Gilsfirði, en það er sá bær, er næstur er Steinadalsheiði, er liggur á milli Breiða- fjarðar að sunnan og Strandasýslu að norðan. Barnið var skaðkalið og nær dauða en lífi; en fyrsta bón þessa aðframkomna stéilkubarns, eftir að hafa tekizt að gera sig skiljanlega, var, að beiðast hjálpar til handa móður sinni, er hún hafi orðið að yfirgefa ósjálfbjarga uppi á heiði. Þær hafi lagt af stað að norðan, úr Kolla- firði á Ströndum, fyrir þrem sólarhringum, svangar og klæðlitlar, en fengið áhlaupabyl á heiðinni með hörkufrosti, — enda var þetta í miðgóu 1785, — eins og framan er sagt í Móðurharðindunum — mestu harðind- um, sem yfir fsland hafa gengið. Móðirin fannst síðar á Steinadalsheiði, þá löngu látin, en dótturinni var hjúkrað á Brekku, eftir því sem föng voru til á þeim hörmungatímum. Varð hún að lokum grædd að öðru leyti en því, að htin missti framan af báðum fótum upp í ristarlið. Stúlkubarn þetta hét Guð- rún Bjarnadóttir og mun hafa verið um 13 ára aldur, er þetta skeði. Var hún eftir þetta nefnd „Gunna fóta- lausa“ og varð kona fjörgömul. Hún andaðist 4. febrúar 1859 að Reykjanesi í Víkursveit á Ströndum, 88 ára að aldri. Eftir að hún var gróin kalsáranna, eru munnmæli, nokkurn veginn áreiðanleg, að hún hafi lent út í 326 Heima er bezt

x

Heima er bezt

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heima er bezt
https://timarit.is/publication/380

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.