Heima er bezt - 01.06.1958, Blaðsíða 13

Fjórar árþúsundir merktar á sama stofni.
Tveim þúsund árum fyrir Krists burð óx viðarteinungur þessi úr
grasi, þar sem merkið 1 er. Talan 2 stendur við árið um 500 f. Kr,
eða á sama tíma og Darios Persakonungur herjaði á Grikki. Talan
3 stendur við árið 828, eða nær hálfri öld áður en Ingólfur Arnar-
son settist að á íslandi, og loks er talan 4 sett við hring ársins
1957, þegar tréð var höggvið. Myndin sýnir ljóslega, hvemig stofn-
arnir vaxa hver utan á annan að kalla má.
flestur annar gróður skrælnar með öllu sakir þurrka.
En þetta er ekki einungis reynsla með broddfuruna,
heldur virðist hið sama eiga sér stað með þá einstaklinga
af ýmsum öðrum trjátegundum þar vestra, sem óvana-
lega háum aldri ná. En þar í Californíu eru margar teg-
undir trjáa, sem mjög verða gamlar, þótt langt standi
þær að baki þessum methöfum ellinnar. En um brodd-
furuna er það staðreynd, að hvar sem veruleg svæði eru
vaxin henni, þá eru þar vitanlega, sem í öðrum skógum,
tré af ýmsum aldri, en ekki þýðir að leita hinna mjög
gömlu trjáa annars staðar en þar, sem þurrast er og
veðurnæmast. En vöxturinn er hægfara. Viðarteinung-
ar með einungis nokkurra þumlunga gildan stofn að
þvermáli, geta verið nokkur hundruð ára gamlir.
Um alllangt skeið hafa amerískir vísindamenn lagt
mikið kapp á að leita uppi gömul tré, því að í árhring-
um þeirra má að verulegu leyti lesa árferði liðinna alda.
Einkum er þetta mikilvægt í þeim héröðum, sem eru
þurrviðrasöm og sveiflur í úrkomunni tíðar. Fom-
fræðingar hafa einnig fylgst með þessum rannsóknum
af kappi, því að fátt hefir reynzt öruggara, til að ákveða
aldur ýmissa fornleifa, en samanburður við árhringa
gamalla trjáa, sem enn lifa. Má nefna sem dæmi, að í
gömlum rústum Indíána finnast oft viðarleifar, en sam-
anburður árhringa þeirra og núlifandi trjáa, sýnir oft,
svo ekki verður um villzt, hvenær trén í Indíánabýl-
unum hafa verið felld.
Til þess að rannsaka aldur trjáa er ekki lengur nauð-
synlegt að fella þau. Með einskonar bor er náð út grönn-
um viðarkjarna frá berki og inn að merg trésins, og
síðan er aldurinn lesinn af borkjamanum. Oft er nauð-
synlegt að taka borkjarna úr mörgum trjám til saman-
burðar. Hafa starfsaðferðir við árhringalestur tekið
miklum framförum hin síðari ár, og er hann nú tal-
inn fullkomlega öruggur, bæði til að ákvarða aldur trjáa,
og einnig til að lesa af þeim sveiflur í árferði.
Um mörg undanfarin úr hafa vísindamenn frá Ari-
zona-háskóla í Tucson fengizt við þessar rannsóknir,
og hefir maður að nafni E. Schidman veitt þeim for-
stöðu. Hafði þeim smámsaman með rannsókn ýmissa
gamalla trjáa tekizt að rekja með fullkominni ná-
kvæmni sveiflur í árferði, og einkum þó úrkomu, um
1600 ár aftur í tímann. Laust eftir 1950 vakti brodd-
furan athygli þeirra, og þá var hafin skipuleg leit að
hinum elztu trjám af þeirri tegund. Árið 1956 höfðu
vísindamennirnir komizt svo á sporið, að þeir þótt-
ust geta sagt með fullkominni vissu, að til væru brodd-
furutré meira en 4000 ára gömul í Inyo-þjóðgarðinum.
Og loks gerðist það s. 1. sumar, að þar fannst heilt
skógarsvæði, sem finnendurnir hafa kennt við öldung-
inn Methúsalem í Biblíunni, þar sem eru hópar af brodd-
furum, sem náð hafa 2000—4000 ára aldri.
Þótt rannsóknaraðferðirnar séu fullkomnar, er það
ekki eins létt og í fljótu bragði gæti virzt að kanna
aldur þessara ævagömlu trjáa. Því er ekki að heilsa, að
stofn þeirra sé heill og samfelldur, heldur er hann að
öllum jafnaði rifinn, veðraður og svo kræklóttur, að
líkast er því, að hver stofninn hafi vaxið utan á annan.
Verður oft að taka heila röð af borkjörnum, hvern á
eftir öðrum, til þess að endingu að ná inn að miðju
trésins. Vænlegast er að ná góðum árangri, ef unnt er
að komast að rótarhálsi trésins. Með því að þreifa sig
áfram hefir þó vísindamönnunum tekizt að ráða aldurs-
gátu þessara margkræklóttu kalviða.
Það hefir lengi verið almenn skoðun manna, að feyki-
stór tré hljóti einnig að vera mjög gömul. Svo þarf þó
Kanna&ur aldur trés.
Litla tréð, sem verið er að bora í, er 700 ára gamalt. Stofninn er
aðeins 3 þumlungar að þvermáli, og hæðin um einn metri.
Heima er bezt 195