Heima er bezt - 01.11.1964, Blaðsíða 16

Titilblað Kristni sögu.
lákssonar, skyldu síðan margnotaðar í allt aðrar bæk-
ur um nær tveggja alda skeið, unz þær voru gengnar til
húðar, og engu nýju bætt við. A hinn bóginn sýnir það
Ijóst þorsta íslenzkra lesenda í eitthvert myndaskraut
í bókum, að menn skyldu kynslóð eftir kynslóð dást að
þessum úr sér gengnu og illa prentuðu tréskurðarmynd-
um.
Allar umræddar myndir voru kristilegs eðlis. Voru
þær vitanlega ekki prentaðar til augnayndis, heldur til
þess að festa mönnum sem bezt í huga efni hinna guð-
rækilegu bóka, sem myndirnar fluttu. Örfáar myndir
af öðru tagi eru til í Hólabókum. í Sálmabók Guð-
brands biskups 1589 eru tvær myndir. Framan á titil-
blaði er smámynd (vignetta) af Marteini Lúther, vafa-
laust fyrsta mannsmynd, sem prentuð er á íslandi, og
sú eina um langan aldur. Var hún endurprentuð oft
síðan í Hólabókum. Aftan á titilblaði sálmabókarinnar
var hins vegar mynd af skjaldarmerki íslands. Krýnd-
ur, flattur þorskur festur á skjöld, en utan um skjöld-
inn er skrautrammi, en undir honum orðin Insignia Is-
landiae. Mun þetta í fyrsta sinn, sem mynd þessa skjald-
merkis var prentuð, en hún átti eftir að sjást oft síðan
í íslenzkum bókum.
Árið 1612 gaf Arngrímur Jónsson út rit sitt Anatome
Blefkeniana, sem var varnarrit fyrir íslendinga gegn
ýkjum og álygum Dithmars Blefken. Aftan við ritgerð
Arngríms er mynd, sem ber nafnið Symbolum et in-
signia Blefkeniana (Táknmynd og innsigli Blefkens),
og einkunnarorðin: Simia quam similis, brutissima be-
stia nobis.
Myndin er af apa, sem heldur þar á afkvæmi sínu.
Halldór Hermannsson telur vafalaust að myndin sé gerð
á íslandi, og sé hún fyrsta skopmynd, sem prentuð hef-
ur verið á landi hér. Lýkur þar með að segja frá mynd-
um í Hólabókum.
Árið 1685 flutti Þórður biskup Þorláksson prent-
verkið frá Hólum suður í Skálholt og hóf þar bókaút-
gáfu með miklum myndarbrag. Gerði hann þar margt
til umbóta á prentverkinu, m. a. með útvegun og gerð
nýrra mynda, þótt hann að vísu notaði mest hinar
gömlu myndir frá tíð Guðbrands.
Af myndprentunum í Skálholti eru langmerkilegast-
ar myndir þær, sem prýða fornritaútgáfur Þórðar bisk-
ups. Eru þær að dómi Halldórs Hermannssonar gerðar
hér á landi að öllu leyti, og ef til vill af biskupi sjálfum,
sem var hinn mesti hagleiksmaður á þá hluti ekki síður
en Guðbrandur biskup, langafi hans. Myndir þessar eru
af Ingólfi Arnarsyni í Landnámu, Eiríki rauða í Græn-
landsriti Arngríms lærða, og Ólafi Tryggvasyni Nor-
egskonungi í Sögu hans og Kristni sögu. Einnig er í
Grænlandsbókinni mynd af rostung, og skjaldarmerki
Islands í Landnámu og Noregs í Ólafs sögu. Skraut-
rammar eru á titilblöðum og fleira bókarskraut. Er það
sennilega allt gert heima í Skálholti. Einnig eru myndir
í Fingrarími Þórðar biskups frá 1852, sennilega einnig
gerðar af honum.
Með þessum Skálholtsmyndum má kalla að taki fyrir
prentun nýrra mynda í íslenzkum bókum í meira en
Ólafur Tryggvason úr Kristni sögu.
S$*36Ze9?Ð05íR6
Sííetant* um poö fcecrntnni
£brt(?fn ftpfia 'Xflanb/atfOiS
íage
at Songf.
& Pfivikgio Sacr* Regi* W-
Makftatia Daniæ & Norvegi*.
■F"
i 0fa(þo(htap r?mér(cf Stnff/
1 AmoM.DC. LXXXVIIL 1
400 Heima er bezt