Heima er bezt - 01.11.1964, Blaðsíða 42

— Viltu ekki láta sækja lækni?
— Nei, ég fyrirbýð það! Og ég fyrirbýð, að nokkur
komi hér inn fyrir dyr annar en þú, Steinvör!
— Má ég ekki reyna að gera eitthvað þér til hjálpar?
— Ég vil ekkert nema fá að vera einn í dag. Þú getur
litið hingað inn aftur í kvöld.
— Ætlar þú ekki að nærast á neinu í allan dag?
— Nei.
— Jæja, þá er það tilgangslaust, að ég tefji hér inni
lengur, fyrst þú vilt ekkert af mér þiggja.
— Ég skal opna fyrir þér. Þorgrímur stígur fram úr
rúminu, reikar fram að dyrunum og opnar þær. Hann
aflæsir hurðinni óðar, þegar Steinvör er komin út fyrir.
Steinvör hugsar með sér, að hún skuli ekki ónáða
hann aftur fyrr en í kvöld, að hans eigin ósk, enda muni
einveran sennilega henta honum bezt í þessum veikind-
um sínum. Síðan hraðar hún sér fram í eldhúsið og
skýrir heimilisfólkinu frá, hvernig ástatt sé með Þor-
grím, og það tekur þeirri frétt með jafnaðargeði. Að
svo stöddu er ekki um annað að ræða en lofa gamla
manninum að vera einum, fyrst hann fyrirskipar svo
sjálfur. Og dagurinn líður.
XIV.
íhuganir og strcmmhvörf
Þorgrímur byltir sér stöðugt máttfarinn í rúminu og
finnur engan frið. Hin ofsalega geðshræring, sem hann
komst í síðastliðið kvöld, er að vísu liðin hjá, en í sál
hans stendur eftir eins og opið sár, og kveljandi endur-
minning um hvert orð Trausta það kvöld drýpur nú í
þá und sem brennandi hreinsilyf í óhreint sár, og sann-
arlega svíður Þorgrími. Hann hefur engan þrótt til þess
að standa Iengur á móti reikningsskilum við sína eigin
samvizku og verður nú að mæta fyrir dómstóli hennar.
Aldrei fyrr hefur Þorgrími fundizt hann vera orðinn
gamall maður, en á þessari stundu er hann gagntekinn
þeirri tilfinningu. Allt hans líf birtist honum nú eins og
sjónleikur, er líður hægt framhjá, og hvert atvikið af
öðru knýr hann nú til reikningsskila við réttláta sam-
vizku. Honum er það nú ljóst í fyrsta sinni, að slíkt
hlýtur að vera öllum óhjákvæmilegt að lokum að gera
hrein reikningsskil gjörða sinna. Það er lögmál lífsins!
í gærkvöldi fannst Þorgrími sonur sinn vera ósvífinn
og harðorður við sig, en nú finnur hann, að Trausti var
aðeins að sýna honum sannleikann í réttu ljósi. Hann
getur ekki lokað augunum lengur fvrir því. Hann vissi
það frá upphafi, að Svanhildur gerði það eingöngu af
fórnfýsi við foreldra sína að lofa því að giftast honum,
en hennar eigin vilji var það ekki. Sjálfur hugsaði hann
eingöngu um eiginhagsmuni.
Þorgrími var það ljóst, að Steinvör fyrrverandi bú-
stýra hans var tekin að reskjast og orðin þreytt á mik-
illi búsýslu og ekki öruggt að treysta á hana í framtíð-
inni. En hins vegar var honum einnig ljóst, að Svan-
hildur var fyrirmyndar bústýra, ung, dugleg og stjórn-
söm. Og hann var orðinn þess fullviss, að með henni
myndi honum búnast vel, og auður hans vaxa.
Hann ákvað því að fá hana fyrir eiginkonu til þess
að vera öruggur um að njóta hennar við búreksturinn.
Það væri líka nógu glæsilegt fyrir fátæka umkomulausa
stúlku að giftast honum, æðsta og auðugasta manni
sveitarinnar og setjast í húsfreyjusætið á óðali hans!
Um þessa svokölluðu ást hirti hann ekkert á hvoruga
hliðina, slíkt hafði alltaf verið hégómi í hans augum. En
sjálfur treysti hann sér ekki til þess að vinna Svanhildi
til fylgis við sig og fékk því fátækan föður hennar til
þess með fégjöfum að koma þessu í kring. Það munaði
hann ekki svo miklu, þótt hann yrði að láta af hendi
rakna dálitla fjárupphæð við foreldra Svanhildar, á
meðan hann væri að eignast hana! En svo ætlaði hann
líka fljótlega að hætta þeim fégjöfum, þegar þau væru
gift.
í þessum anda gerði hann eina góðverkið, sem hann
minnist að hafa gert það sem af er ævinnar, — að rétta
hjónunum á Ytra-Núpi fjárhagslega hjálp í fátækt
þeirra, og nú dæmir samvizka hans það neikvætt.
Þorgrímur stynur þunglega. En atburðarás hins liðna
heldur áfram að streyma framhjá og knýja hann til
reikningsskila. — Loks settist Svanhildur með honum á
brúðarbekkinn, og þá taldi hann sig hafa sigrað að fullu
og öllu. En þá tók ósýnilegur máttur óvænt í taumana
og gerði hjúskaparáform hans ógilt á síðustu stundu,
og það á mjög grunsamlegan hátt um nauðung brúður-
innar. En hann hét því samt að gefast ekki upp við þann
ósigur, heldur láta sýslumanninn vígja þau saman við
fyrsta tækifæri!
Nú á þessari stundu er Þorgrími það Ijóst, að hann
getur aldrei framkvæmt það áform sitt að kvænast Svan-
hildi. Þann lokadóm kveður hans eigin samvizka upp
yfir honum. Hann minnist orða sonar síns kvöldið áður:
— Hingað til hefi ég talið þig heiðarlegan mann með
samvizku, og geri það enn ....
Já, heiðri sínum vill hann vissulega ekki glata. En svo
hefði þó líklega farið fyrir honum, ef sonur hans hefði
ekki bent honum jafn rækilega og hann gerði á sann-
leikann í tæka tíð! Máltækið segir, að sannleikanum
verði hver sárreiðastur. Og svo varð fyrir honum síð-
astliðið kvöld, en nú er hann syni sínum þakklátur fyrir
hreinskilni hans! Aldrei hefur það verið honum jafn-
ljóst og nú, hve ágætan son hann á í raun og veru. En
samhliða því rís rödd samvizkunnar upp að nýju, ströng
og óvægin, og segir honum, að við þennan eina son hafi
hann að mestu vanrækt föðurskylduna frá fyrstu tíð,
og skuld hans þar sé því ærið stór. Já, hann finnur að
það er satt.
(Framhald.)
426 Heima er bezt