Heima er bezt - 01.03.1973, Blaðsíða 2

Við gluggann minn
Ég hefi dvalizt um hríð á Borgarsjúkrahúsinu í Reykja-
vík. í iðjuleysi sjúkrahússins, þegar maður er þreyttur
á lestri, nennir ekki að skrifa, hefir engan til að tala við
og kann ekki að föndra neitt í höndum, verður oft
bezta dægrastyttingin að horfa út um gluggann, þótt
útsýnið sé hið sama dag eftir dag, og láta þá hugann
flakka út um heima og geima.
Lengst í burtu er Esjan, þetta eftirlæti og stolt Reyk-
víkinga. Hún sést raunar ekki nema ofan í miðjar hlíð-
ar, einhver holt með húsabáknum skyggja á hana, og
þar að auki hafa veðurguðimir hulið hana skýjabólstr-
um og þokuslæðum flesta daga, svo að mér hafa flogið
í hug orð Norðlendingsins, sem þreyttur var orðinn á
lofdýrðinni um Esjuna, er hann leit eitt sinn út um
giuggann í blindhríð: „Já, mikið ansvíti er Esjan falleg
í dag.“ Ekki er ég svo illa innrættur, því að mér þykir
Esjan fallegt fjall. Hún minnir mig á prúðbúna heima-
sætu, ýmist með hendur í skauti, hreinar og hvítar, eða
þá hún fæst við eitthvert knipplingadútl eða þesskyns
fínerí, og bíður þess að skartklæddur biðill renni í hlað-
ið. En ósköp þætti mér Kaldbakur, hrjúfur og herða-
breiður taka niður fyrir sig, ef hann væri á þeim biðils-
buxum. Honum væri nær að biðla til grannkonu sinnar
Kerlingar, sem bæði „gustur geðs og gerðarþokki“
stendur af, þótt hún kunni ekki tízkulistir hofróðunnar
Esju, enda mundi hún aldrei sitja með hendur í skauti
eða „gutla við eitthvert grefils fitl“. Henni mundi
hæfa betur að bjarga gildum heyfúlgum af Vitaðsgjafa
eyfirzkra engja, eða vinna söluvoðarstranga eða dugg-
arapeysur úr ull sinni, og fagna mundi hún biðli sínum,
Kaldbaki, er kominn væri úr fangbrögðum við Hræ-
svelg íshafsins með fullum húsum fóðurs og matar og
vænum hjörðum lagprúðra sauða, síðjúgra kúa og mik-
ilhyrndra nauta. Þó eru þær Esja og Kerling um margt
skyldar, nema önnur unir við norðlenzkt heiði en um
hina leikur sunnlenzkur útsynningur.
En fleira ber fyrir augu. f holtinu fyrir ofan er mér
sagt, að snillingurinn Askenazy sé að reisa stórhýsi.
Einhverntíma hefði það þótt tíðindi að heimsfrægur
tónmennta snillingur, sem lagt hefir heiminn að fótum
sér reisti sér hús hér í fásinninu. Enn meiri furðu hefði
það þótt gegna, að öldruðum föður hans, skuli af stjórn-
völdum lands síns bannað að heimsækja son sinn um
nokkurra daga skeið. Enn minnumst vér þeirra tíma, er
vér, sem þá vorum ungir, trúðum því, að byltingin
rússneska væri fæðingarhríðir nýs tíma. Aldar, sem
færði mannkyninu frið, jafnrétti, mannúð og mildi, þótt
fæðingin væri með harmkvælum. Enginn mundi þá hafa
trúað því, að af henni mundi rísa heimsveldi meiri kúg-
unar, meiri fyrirlitningar á vilja einstaklingsins og
minni samúðar með þrautum og þjáningum en heim-
urinn hefði áður kynnzt. Ferðaneitun Askenazys hins
eldra er vafalaust meðal smámunanna af því, sem þar
gerist, en hún sýnir oss samt skýrar en heilar bækur,
hversu langt ofríki og mannfyrirlitning getur gengið,
þar sem einræði drottnar. Er nokkur furða, þótt von-
brigði þeirra, sem trúðu því, að kommúnistabyltingin
færði heiminum frið og réttlæti séu sár. Trúlegt þykir
mér, að margt af losi því og óöld, sem nú ríkir víða
meðal æskulýðs eigi dýpstar rætur að rekja til þeirra
vonbrigða. Ér þess að vænta að vonsviknum mönnum
takizt uppeldi nýrrar kynslóðar?
Maður líttu þér nær. í brekkunni skammt frá mér er
skógarteigur, sem mér hefir orðið furðustarsýnt á.
Hann er hvorki stór að hæð né flatarmáli, en hann er
einkennilega höttóttur. Annars vegar er þéttur lundur
þrýstinna barrviða, hæstu trén skipta mannhæðum, og
þegar sólin skín, sker dumbgrænn litur þeirra sig mjög
frá sinugráu umhverfinu. En við hlið þessa barrlundar
eru birkikræklur, naumast meira en metri á hæð. Þarna
eru hlið við hlið íslenzkt birki og sitkagreni vestan frá
Alaska. Allur er reiturinn jafngamall, gróðursettur fyr-
ir tveimur eða þremur tugum ára. Jarðvegur er illur,
og um svæðið leika næðingar úr öllum áttum. Ekkert
hefir verið gert trjánum til aðhlynningar, annað en
friðun. En hvað má af þessu læra? Innflytjandinn, þótt
hann sé ekki mikils vaxtar, hefir staðizt óblíð veðra-
kjör og ófrjóan jarðveg margfalt betur en heimateg-
undin. Sjónhending ein fær ekki mælt muninn í mæli-
einingum, og þó er kunnugt, að grenið er ætíð mjög
seint á legg fyrstu árin, og vaxtarauki þess ár hvert
miklu meiri að tiltölu, er það eldist.
Ég efast ekki um, að holtin umhverfis Reykjavík hafi
verið skógi vaxin, þegar Ingólfur sté þar fyrst fæti, en
sauðartönnin, viðaröxin og úrsvalir vindar utan af Faxa-
flóa, sáu fljótt fyrir björkinni. Þótt hún hefði hjarað í
landinu allt frá Jökultíma, átti hún ekki nægan við-
námsþrótt, til að standast sambýlið við manninn, og á
það ekki enn. En þegar ég virði fyrir mér vaxtarmun
birkisins og grenisins í þessum friðaða reit, fer ekki
74 Heima er bezt