Heima er bezt - 01.03.1973, Blaðsíða 11

og hann verður alltaf sá sami, sökum þess að hann
megnar ekki að veita henni viðnám. Það er ekki alls-
kostar, það er jafnvel ekki aðallega, ömurleg tilfinning,
þetta að skynja einangrun og kyrrstöðu lífsins á íslandi.
Ferðamaðurinn nýtur þess að vera sjálfur svo algerlega
sem hugsazt getur laus undan allri íhlutun sinna venju-
legu verkefna og skyldustarfa, svo frjáls sem verða má;
því engin tíðindi frá Evrópu ná til hans. Vel má vera
að honum hafi boðizt sæti í ríkisráðinu, eða að hann
hafi verið ákærður fyrir að falsa peninga, eða að hann
hafi verið dreginn sundur og saman í háði í Vanity Fair
— um þetta veit hann ekkert fyrr en hann kemur heim
aftur. Og hann sér, að ef íslendingurinn, sem hann nú
umgengst, er án sumra þeirra lífsnauðsynja sem hann,
útlendingurinn, telur óumflýjanlegar sér til vellíðunar,
þá er hann líka án margrar þeirra uppsprettu mæðunn-
ar, sem vellur upp í háþróuðu þjóðlífi, og að hann
hefir allt það, er sönn vizka telur nauðsynlegt til lífs-
hamingju. Hann hefir aldrei kynnzt þægindum og
saknar þeirra því ekki. Hann nýtur mannlegrar ástúð-
ar eins og hún er í frummynd sinni, hann stundar
heilsusamleg störf og gagnleg, hann hefir bækur, sem
göfga líf hans með því að tengja saman þátíð og nútíð,
breyttar árstíðir, skýin og liti sólarlagsins; og umfram
allt, hann er laus við margar freistingar — secura quies
et nescia fallere vita. Þegar hinir fyrstu Norðmenn
komu til íslands, flúnir fyrir yfirgangi Haralds hár-
fagra, urðu þar fyrir þeim nokkrir guðræknir einsetu-
menn írskir, en þeir höfðu sig skjótt á burt þaðan, er
hinir heiðnu komu. Enn er þannig háttað um landið,
að það er tilvalið heimkynni þeim mönnum, er draga
vilja sig út úr veraldarsollinum til þess að láta hugann
dvelja við eilífðarmálin.
Þessar reikulu endurminningar hafa hvarflað lengra
en þeim var ætlað, og hefir þó verið gengið fram hjá
mörgu, sem gaman hefði verið að segja frá — kátleg-
um atburðum á ferðalaginu, kynlegum fornum siðum,
eins og t. d. sáttarnefndum sveitarfélaganna, sem fjalla
verða um deilumál áður en grípa megi til lögsóknar
fyrir dómstólunum; dæmum um vinsamlegan hlýleik,
sem fólkið er fúst að láta ókunugum í té án þess að
miklast af. Fyrir okkur náði þetta hámarkinu þegar við
vorum kvaddir með samsæti, þar sem fyrir heillaskál
hinna ferðbúnu útlendinga mælti kær og gamall vinur
með langri ræðu á latínu af mikilli mælsku og á svo
fögru máli sem talaði þar sjálfur Cicero, og varð sá er
svara skyldi að gera sér að góðu að hans hlutur yrði
minni.
Við dvöldum tvo mánuði í landinu. En þó að sá tími
færði okkur mikla ánægju, mikla og hjartanlega, þori
ég ekki að segja, að aðrir ferðamenn mundu, fremur
en ég sjálfur, finna til þess með öruggri vissu, að þær
niðurstöður og þær tilfinningar, sem ég hefi nú reynt
að klæða orðum, séu í fullu samræmi við það hvemig
þjóðin og landið litlu út í annarra augum. Jafnvel í
okkar fámenna hópi voru skiptar skoðanir um þá
ánægju og þau óþægindi, sem urðu hlutskipti okkar,
þegar þetta var lagt sitt í hvora metaskálina. Og skipt-
ar voru skoðanir um íslenzk mál. Þannig staðhæfði
einn, að íslendingar væru sérstaklega trúrækin þjóð,
annar að þeir væru fágætlega trúlitlir, en sá þriðji taldi
þá hvorki trúaðri né vantrúaðri en fólk væri annarstað-
ar í heiminum. (Hver þessara þriggja stendur enn fast
á skoðun sinni, svo ég vil skjóta málinu til næsta ferða-
langs). Sammála vorum við í þeirri ályktun, að ferða-
mönnum, jafnvel þeim, sem þreyttir eru orðnir á Alpa-
fjöllum og Pyreneafjöllum, væri ekki til þess ráðandi,
að fara til íslands, nema annaðhvort hefðu þeir mætur
á norrænum bókmenntum, eða ættu heima í þeim sæla
og æskuglaða hóp, sem nautn hefir af svaðilförum bein-
línis fyrir þá sök, að þær eru svaðilfarir. Lífið er í
sannleika harkalegt á íslandi, og ef það styrkir þá sem
sterkir eru, munu þeir sem veikburða eru sannfærast
um, að það er hörð raun. En sá sem ekki óttast erfið-
leikana og kemst inn á auðnirnar á miðbiki landsins,
eða ferðast um norðvestur-strandirnar, hann má treysta
því, að þaðan í frá finnur hann enn meiri nautn í lestri
hinna fornu bókmennta landsins, og að af landinu sjálfu
muni hann taka með sér þá mynd, er í minni geymist.
Óafmáanleg verður hún, ekki bara fyrir þá sök, að
landið er sérstætt, heldur sökum þess, hve einföld hún
er. Að því er til náttúrunnar kemur, er það mynd
óumbreytanlegrar nútíðar. Að því er manninn varðar
er það mynd afturkominnar fortíðar. Dögun íslands
var undursamleg, og alla tíð síðan hefir það legið í
hálfrökkri. Naumast er hugsanlegt að það eigi eftir að
gegna á ný hlutverki í sögu norðurálfunnar. En ljómi
þessarar dögunar getur aldrei með öllu horfið af fjöll-
um landsins eða hætt að göfga fátæklegt líf fólksins
sem byggir það.
Við gluggann minn
Framhald af bls. 14 ------------------------------
til nytja, og vitna þá meðal annars í lítinn og hægfara
vöxt birkisins. Og enn aðrir vilja friða landið fyrir öll-
um skógi, kjósa heldur berangrið og melana.
Skýjabakkinn í austri er genginn niður. Yfir fjall-
garðinn rís mökkvi, boðberi þeirra ógna, sem nú dynja
yfir eitt athafnamesta þéttbýli Islands, Vestmannaeyj-
ar. En eins og skógarteigurinn er tákn lífs og gró-
andi, boðar mökkurinn auðn og dauða. Mér vinnst
ekki tími til að ræða þá hluti nánar að þessu sinni. Vér
bíðum enn skelfdir eftir þeim tíðindum, sem daglega
berast af hamförum eldsins. Vér fögnum því hversu
giftusamlega tókst til um hin fyrstu viðbrögð, hver
sem framtíðin verður. En þegar slík ótíðindi gerast
skulum vér minnast orða síra Matthíasar:
upp úr djúpi dauða
Drottins rennur fagrahvel.
St. Std.
Heima er bezt 83