Æskan - 01.11.1969, Síða 6

/*■

Ir hvert sinn, er jól nálgast, segja enskumælandi menn
við börn sín: ,,Ef þið verðið góð og hlýðin börn, þá kem-
ur Sankti Kláus, þegar þið eruð sofnuð á aðfangadags-
kvöld og íærir ykkur einhverjar gjafir. Hann kemur niður
um skorsteininn, þegar allir eru sofnaðir í húsinu og íærir
ykkur þetta." Síðan leggjast blessuð börnin til svefns á því
heilaga kvöldi og hlakka mjög til að vakna að morgni jóla-
dags, því þá eru venjulega einhverjir pakkar við rúmið
þeirra, svo framarlega sem einhverjir peningar hafa verið
á heimilinu til að kaupa fyrir síðustu dagana fyrir jólin.
Um Sankta Kláus eru vitanlega til margar sagnir og af
honum eru til margar myndir, en allar sýna þær góðlegan,
gildvaxinn öldung með sitt, snjóhvítt alskegg og er hann
klæddur í purpurarauða yfirhöfn. En að baki alls þessa
geymast fáeinar sannar sagnir, sem bregða upp fagurri
mynd af göfugum trúmanni og virðulegum kirkjunnar þjóni.
Þessi maður hét Nikulás (Nicholas) og var biskup í borg-
inni Myra á suðurströnd Litlu-Asíu. Hann fæddist þar í
grennd fyrir 1700 árum og var tekinn í dýrlingatölu eftir
dauða sinn. Er skemmst frá því að segja, að hann er ást-
sælastur allra dýrlinga. Borgin Myra heitir nú Demre og
er í þeim hluta Litlu-Asíu, sem nú er meginhluti hins nú-
verandi Tyrkjaveldis.
En víkjum nú að upphafinu. Strax í lifanda lífi mynduðust
arfsagnir um þennan mann vegna einstakrar góðvildar hans,
hógværðar og lítillætis. Þótt rúmar 16 aldir séu liðnar frá
dauða hans, halda enn áfram að heyrast um hann sagnir
og eru þær allar sama skemmtilega blandan af blekkingum
og staðreyndum. Heilagur Nikulás lifir þannig og mun lifa
áfram meðal alþýðufólks, enda varð hann til meðal þess,
fyrir það og vegna þess. Nú verða hér raktar þær stað-
reyndir, sem kunnar eru úr lífi hans, ýmsar sagnir, sem
um hann hafa myndazt og hvernig hann tengdist jólunum
undir naíninu Sankti Kláus.
Þótt frægð hans bærist að vísu ekki um mörg lönd, meðan
hann lifði, átti hann þeim mun iryggari aðdáendur, sem
báru nafn hans til fjarlægra landa kringum Miðjarðarhafið,
með þeim afleiðingum, að hann gengur næst guðspjalla-
mönnunum sjálfum að vinsældum og virðingu jafnt meðal
mótmælenda sem kaþólskra manna. Jafnvel í hinu trúlausa
Rússlandi gengur hann næst sjálfri Maríu mey að virðingu,
þar sem grísk-kaþólsk trú er enn við lýði. Þúsundir kirkna
víðs vegar um hinn kristna heim eru kenndar við nafn hans,
en ýmsir helztu meístarar málaralistarinnar hafa spreytt sig
á því að gera kraftaverk hans ódauðleg með myndum sínum.
Á hættustundum heita sjómenn á hann og ótölulegur
fjöldi sagna segir hann hafa birzt þeim í bylgjum og haf-
róti, vakið lífsvon þeirra á ný og gefið þeim styrk til þess
að standast raun og bjargast. Ein sögnin segir, að hann
hafi vakið drukknaðan sjómann til lífsins og fiskimenn við
Miðjarðarhaf hafa mynd hans oft með sér á sjóinn og bera
hana á þilfarinu ef hættur steðjar að.
Tengslin milli heilags Nikulásar og sjómannanna byggjast
á sögulegri staðreynd. Á 4. öld e. Kr. var Myra orðin all-
mikil hafnarborg og skipakomur tíðar, en landvegir til borg-
arinnar og frá voru erfiðir og lélegir, enda skolaði regnvatn
þeim oft burtu. Biskupsdæmi hans náði um alllangt uvæði
meðfram ströndinni og nálægar eyjar og vegna allra þessara
aðstæðna hefur hann oft ferðazt með skipum. Þá hefur
hann oft staðið frammi á þilfari eða gengið þar um og
blessað hina trúuðu, sem veifuðu iil hans úr landi eða írá
skipum. Þetta hefur verið algeng sjón þá áratugi, sem hans
naut við í biskupsembættinu.
Hann fæddist árið 270 e. Kr. í lítilli hafnarborg, sem heitir
Patara og er stutta dagleið frá borginni Myra. Patara er
annars helzt kunn fyrir það, að Páll postuli hafði þar við-
komu í þriðju trúboðsferð sinni. Foreldrar Nikulásar voru
kristinnar trúar og töldust til efnafólks. Vegna mikillar trú-
rækni drengsins var hann settur til að nema klerkleg íræði
498