Æskan - 01.11.1969, Side 58

REYNIR G. KARLSSON:
STUTT ÁGRIP
af sögu knattspyrnunnar
nötturinn, þetta einfalda leik-
fang, á að baki mjög langa
sögu. Vegna meðfæddrar gleði
mannsins í leik, j>ar sem hann. gat beitt
kröftum sínum, lagni og lipurð, varð
knötturinn snemma eftirsóttasta leikfang-
ið. Forn-egypzkar rismyndir sýna menn
að leik með knetti, og gríska skáldið
Hómer minnist, á knattleiki í Odysseifs-
kviðu sinni. Aztekarnir í Mexikó, Inkarn-
ir í Perú og margar aðrar fornar menn-
ingarþjóðir liöfðu mikið dálæti á knatt-
lcikjum og má j>ví segja, að saga knatt-
leikja nái allt aftur til vöggu mannkyns-
ins. Enn l>ann dag í dag eru til orð i
erlendum tungumálum, sem rekja má til
hins upprunalega sambands knattleikja,
dansa og söngva. Nægir í þeim efnum að
minnast t. d. á „ballade“, sem þýðir
Ijóðrænt sögukvæði, og ball, sem þýðir
á mörgum málum knöttur, en hefur
einnig merkinguna dansleikur.
Hér á landi var þegar á landnámsöld
leikinn knattleikur, sem líktist einria
helzt nútíma hockey. Var hann leikinn
með litlum, hörðum knetti og knatttré.
Talið er, að leikurinn hafi horizt hingað
frá írlandi eða Skotlandi.
Vinsælasti leikur með knött sem þekk-
ist er vafalaust knattspyrnan. Hún hefur
verið leikin um langan aldur í fjölmörgum
löndum og á margvíslegan og mismun-
andi hátt. í Kína var leikin frumstæð
knattspyrna 600 árum fyrir fæðingu
Krists, og nefndist hún Tsu-Chu, sem mun
þýða því sem næst að spyrna með fæti
knetti gerðum úr leðri. Telja sagnfræð-
ingar, að knattspyrna l>essi hafi verið
leikin í Kína í margar aldir og liafi hún
verið liður í iiernaðarþjálfun og grund-
völluð á helztu kenningum um sókn og
vörn og öðrum leikaðferðum, sem voru
mjög hagnýtar í orrustum. Til cru lýs-
ingar af leik þessum, en þar má sjá, að
mörkin voru gerð úr bamhusstöngum, sem
voru 3 m eða þaðan af meira á hæð, og
Reynir G. Karlsson.
á milli þeirra var strengt silkinet. Mark
var skorað, ef knettinum var spyrnt yfir
netið eða i gcgnum möskvana.
Grikkir og Ilómverjar höfðu mikinn
áhuga á knattspyrnu og iðkuðu hana i
ríkum mæli. Grikkir notuðu mjög stóran
knött og nefndu leik sinn „hepiskurus",
en Itómverjar nefndu sinn leik „harpas-
tum“.
Líklegt er talið, að rómverskir hermenn
hafi flutt knattleikinn til Englands. Þar
var honum tekið tveim höndum, og siðan
hefur með sanni mátt kalla England föð-
urland knattspyrnunnar.
■ I fyrstu var leikurinn mjög frábrugð-
inn því sem nú er. Tölu lcikmanna, vallar-
stærð og stærð knattarins voru engin tak-
mörk sett. Venjulega kepptu ibúar ein-
hverrar borgar við íbúa nágrannaborg-
anna og varð oft harður aðgangur. Mörk-
in voru oftast borgarhliðin eða einhver
ákveðinn staður í borginni sjálfri. Enn í
dag er leikur þessi leikinn í mörguro
borgum í sinni upprunalegu mynd.
Eins og áður var sagt var leikur þessi
leikinn af mikilli liörku og meira al'
kappi en forsjá og því litinn hornauga af
yfirvöldunum. Fyrsta sinn sem orðið
knattspyrna (football) er nefnt í annál-
um er þegar Eðvarð II bannaði hana
árið 1314 og gaf út eftirfarandi yfirlýs-
ingu: „Bann gegn knattspyrnu á stræt-
um Lundúna: Þar sem handalögmál og
stimpingar um stóra knetti á götum úti
hafa valdið miklum hávaða og róstum, auk
þess sem þær leiða af sér margt illt, sem
er Guði vanþóknanlegt, þá banna ég i
minu nafni, og að viðlagðri refsingu, alla
slíka leiki í framtíðinni."
Árið 1583 voru samdar fyrstu leikregl-
ur í knattspyrnu í Englandi. Leikvellir og
knettir urðu minni, tala leikinanna ákveð-
in 20—30 og refsingar teknar upp fyrir
grófustu brotin. Til dæmis var bannað að
halda andstæðingi sínum föstum með þvi
að þrífa í mittisól hans. Hvort lið fyrir
sig skyldi velja sér einn dómara, og sam-
eiginlega skyldu þau velja sér eins konar
yfirdómara. Þessar reglur urðu langlifar,
þvi að það var ekki fyrr en tæpum tveim
öldum seinna sem reglur hins nýstofn-
aða enska knattspyrnusambands leystu
þær af liólmi. Það var árið 1863.
Þessar nýju reglur enska knattspyrnu-
sambandsins gerðu það að verkum, að
rugby knattleikurinn og knattspyrnan
eins og við þekkjum liana i dag með 11
leikmönnum, greindust að og urðu að sitt
hvorri íþróttagreininni. Þcgar hér var
komið fer knattspyrnan smám saman að
taka á sig þá mynd, er við þekkjuin nú.
Enginn dómari var þó talinn nauðsynleg-
ur, þar sem álitið var, að fyrirliðar lið-
anna á leikvelli gætu jafnað allan ágrein-
ing án tafar, þar eð sérhverjum leik-
Iþrotti
Sigurður Nelgasun
r
550