Æskan - 01.05.1989, Qupperneq 29

Termítar
ÚE RÍKI
NÁTTÚRUTOAR
Umsjón: Óskar Ingimarsson
bessum þáttum hefur hingað til ein-
Vert^ fjallað um svokölluð æðri
, r’ þ-e. þau sem teljast til fylkingar
^Sgdýra. En til er mikill fjöldi ann-
3 ^ýtategunda með öðruvísi líkams-
hiu ^mgU en Þ() merkilegar fyrir margra
Se a Sakir. í þeirra hópi eru termítar
skr'ftelÍaSt skordýra en Þau eru fjöl-
u ru°ugri en nokkur annar dýraflokk-
'T'
1 ermítar eru
^Urar“
ldr vegna
oft kallaðir „hvítir
útlitsins en það
ra vv_gna uunsms en pao ei
kakf e^Ul' ^SÍnlega eru þeir skyldastii
alökkum. Þeir hafa bogna fálmara
UmCrn Sildir um „mittið“, ólíkt maur-
^Sem eru mittismjóir.
við h' fel^s*a termita er einkum bundin
^fr'k tal>eltið sumar tegundir þeirra í
by * U’ Ástralíu og Suður-Ameríku
stétt8,astóra hrauka þar sem dýrin búa í
aUnaS rPtu samfélagi. Hraukar termít-
3.4 ®eta Verið meira en 6 metra háir og
bvkkmClrar 1 þvermál. Veggirnir eru
blari(ír °8 gerðir úr leir sem dýrin
a munnvatni svo að hann verður
grjótharður. Aðeins dýr með sterkar
grafloppur og öflugar klær geta brotist
inn til þeirra.
Stéttir samfélagsins eru þrjár. Kóng-
ur og drottning sjá um eggjaframleiðsl-
una sem er ærið verkefni því að vitað er
til að ein drottning verpi eggi á sekúndu-
fresti í allt að fimmtíu ár. Drottningin
er nesta flikki og hreyflr sig naumast,
liggur bara í sérstöku hólfi sem útbúið
er handa henni.
Ófrjóir vinnutermítar skríða úr flest-
um eggjunum. Þeir eru blindir en með
sterka kjálka og sjá um að mata alla
hina termítana. Það eru þeir sem valda
tjóni með því að naga göng í við og ann-
að efni sem í er tréni. Þeir melta trénið
með aðstoð einfrumunga svo að úr því
verður „meðfærilegt“ mauk.
Vinnutermítarnir eru á þönum allan
sólarhringinn. Þeir sjá um að koma
eggjunum frá drottningunni jafnóðum
og hún verpir þeim. Þau eru sett í
ákveðin hólf, eins konar klakherbergi,
og síðan tekur við uppeldi ungviðsins
en þar er í mörg horn að líta eins og gef-
ur að skilja.
Þriðja stétt samfélagsins er varðter-
mítar. Þeir eru svipaðir vinnutermítum
í útliti en höfuðstærri og með öfluga
munnlimi sem þeir beita í viðureign við
skæða óvini, ekki síst svarta maura sem
mjög herja á termítabú. Tekst þar oft
hin grimmilegasta orrusta sem stundum
endar með því að drottningin er drepin.
Þá er úti um termítabúið.
Termítar geta valdið miklum skaða,
jafnt á trjám og öðrum plöntum sem
húsum, innanstokksmunum og fatnaði.
Helstu úrræðin til að koma í veg fyrir
skemmdir eru að nota stál eða steypu í
mannvirki eða beina ljósi inn í bústaði
þeirra því að það standast þeir ekki. Á
hinn bóginn gera termítar oft gagn með
því að éta rotnandi tré eða aðrar plöntu-
leifar í skógarsverðinum. Sums staðar í
Afríku og víðar eru termítar étnir hráir
og þykja herramannsmatur.
ÆSKAU 29