Æskan

Árgangur

Æskan - 01.10.1991, Blaðsíða 37

Æskan - 01.10.1991, Blaðsíða 37
Mörg íslensk skeldýr bera falleg og jafnvel skáldleg nöfn. Það á ekki síst viö um gömul heiti. Eitt þeirra er hörpudiskur. Þiö hafiö kannski heyrt hann nefndan í fréttum þvf aö hann er veiddur sums staðar hér viö land enda verömæt útflutn- ingsvara. Hörpudiskur telst til diska- ættar en hún er fjölskrúðug og lifir bæöi á köldum og hlýjum hafsvæöum. Diskar hafa kringlulaga skeljar og er útvöxtur á þeim fremst, líkt og „eyru." Önnur skelin er oftast flatari en hin. Flestar tegundirnar hafa 20-40 augu á jöörum skeljanna, svokölluðum möttulfaldi. Þau eru aö vísu ekki merki- leg miöaö við augu æðri dýra en geta þó greint mun birtu og myrkurs. Hæfni diska til aö hreyfa sig úr stað er eftirtektarverð. Þá draga þeir saman vöðvana sem loka skeljunum svo að sjór þrýstist út úr hol- inu með talsverðum krafti og dýrin færast nokkurn spöl. Þess eru dæmi að hörpudiskar sem geymdir eru í sjókeri á þilfari skips, taki sig til og skelli saman skeljunum og „hoppi" þannig útbyrðis. Borðstokk- urinn má þá ekki vera mjög hár! Diskar halda sig ýmist á grunnsævi eða f dýpri sjó; sumir lifa frjálsu sundlífi aðrir festa sig við ýmsa hluti neð- ansjávar. Kynin eru aðskilin og eggin frjóvgast í sjónum. Vitað er um a.m.k. 1 2 teg- undir diska við ísland og er hörpudiskur stærstur, 11-12 sm á lengd. Skeljar hans eru álíka stórar og þykkar, frem- ur flatar í fyrstu en verða síð- ar kúptari. Geislar eða rif ganga út frá nefi skeljarinnar nokkuð mismunandi að gerð, og mynstrið dofnar oft með aldrinum. Liturinn er rauðleitur eða rósrauður, stundum mógrár. Hörpu- diskur má heita algengur kringum landið nema við suðurströndina. Af öðrum tegundum sem lifa hér, má nefna glitdisk, kringludisk, flekkudisk og rákadisk. Þeir hafa ekki fund- ist lifandi nema á örfáum stöðum en tómar skeljar hafa sést víðar. Skyldur hörpudiski er risa- diskur, nokkru stærri og hef- ur ekki fundist við ísland svo vitað sé. Skeljarnar á honum eru misstórar og mætast ekki á jöðrunum. Auk þess er önnur þeirra kúpt en hin flöt. Liturinn er einnig ólfkur. Stærri skelin er hvít með bleikum og Ijósgulum blæ en sú minni brún meö dökk- rauðum gárum. Risadiskur er víða í sjónum við Bret- landseyjar og skel hans er þar sums staðar notuð sem drykkjarflát. Æ S K A N 4 1
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62

x

Æskan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Æskan
https://timarit.is/publication/383

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.