Alþýðublað Hafnarfjarðar - 24.12.1960, Side 15

ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
15
Ekki verður í efa dregið, að á
fyrstu öldum eftir íslands byggð,
Eafi sundkunnátta verið allal-
menn rneðal Islendinga. Meðan ís-
lendingar voru farmenn, stunduðu
verzlun og höfðu margs konar sam-
skipti við aðrar þjóðir, mun sund-
listin hafa verið mikið iðkuð, og
er þess víða getið að þeir hafi ver-
góðir sundmenn. Um þetta eru
i slendingasögurnar ólj úgfróðastar.
Nægir í þessu sambandi að nefna
Egil Skallagrímsson, Kjartan Ólafs-
son, Þormóð Kolbrúnarskáld og
Ciretti Ásmundsson. Þegar svo ís-
lendingar sjálfir hættu að mestu
að stunda siglingar, þ. e. þegar land
°g þjóð kemst undir erlend yfir-
r;ið, dofnar yfir sundlistinni, og
þegar kemur fram á 18. öld er tal-
'ð að varla nokkur maður geti
bjargað sér á sundi. Undantekning-
ar eru þó menn eins og Hafnar-
bræður, Snorri síðar prestur á
Húsafelli og bræður hans, enda
annálaðir krafta- og fræknleika-
menn.
Upp úr aldamótunum 1800 fer
svo aftur að vakna áhugi á sund-
iþróttinni. Þá hefur Jón Kjærne-
sted sundkennslu. Hann kenndi
yiða um land. Sund-Gestur eða
Gestur Bjarnason, eins og að liann
hét fullu nafni, kemur næst við
sögu sundsins. Hann kenndi og
víða um land sund við laugar.
Hann dvaldist m. a. á Álftanesi, en
bvort hann hefur lagt stund á
sundkennslu veit ég ekki, en liann
benndi glímu enda var hann líka
uefndur Glímu-Gestur. Heldur er
iátt vitað um sundkunnáttu í ná-
grenni Elafnarfjarðar eða í liinum
iorna Álftaneshreppi. Þegar Bessa-
staðaskóli hefur starfað í nokkur
af vaknar rnikill áhugi á líkams-
faskt. Þá verður Álítaneshreppur,
föeð Bessastaðapilta í fararbroddi,
eitt hið mesta íþróttahérað lands-
ins og var það um árabil.
Skemmtilegan þátt um íþróttir i
fiessastaðaskóla og samskipti skóla-
pilta og vermanna er að finna í
etidurminingum Páls Melsteðs. Þar
segir og frá sundkunnáttu skóla-
Ptlta og afrekum þeirra. Þegar Páll
kemur í skólann 1828 eru þar fyr-
lr nokkrir piltar, sem kunnu að
synda og kenndu öðrum, og hjá
þeim lærði Páll sjálfur að synda.
Páll segir frá því, að suntarið
eftir fyrsta veturinn í skólanum
tlvaldist hann og tveir aðrir piltar
á Bessastöðum. Bundust þeir fast-
mælum um það að fara livern ein-
asta dag um sumarið í sjóinn og
synda. Skyldi sá, sem sleppli úr
degi, vera sekur talinn og greiða
„eitt ríksort". Páll var yngstur
þeirjra félaga, aðeins 14 ára að aldri.
Hann sleppti þó aðeins einum degi,
en þeir félagar fóru í sjóinn langt
lram á vetur. Syntu þeir oft milli
skara í Lambhúsatjörn og gengu
tólkaðar fjörurnar til þess að kom-
ast til sunds í Bessastaðatjörn. Það
verður að teljast fremur ólíklegt
að heimamenn í Álftaneshreppi
liafi farið að dæmi Bessastaðapilta.
í sóknarlýsingu sinni 1842 segir
síra Árni Helgason að enginn mað-
ur sé sundfær í Garða- eða Bessa-
staðasóknum.
Gísli Sigurðsson:
Árni Helgason
°g
Jóel Ingvarsson.
en eftir þann námstíma fór Árni
olt í sjóinn og synti þá jafnan við
Fiskaklett. Sundiðkun Árna vakti
síðan athygli annarra ungra manna
í Haínarfirði. Fengu þeir Árna til
Sundkeimsla
í Hafnarfirði
Upphaf sundkennslu í Hafnarfirði.
Fátt er vitað um sundkennslu i
Hafnarfirði fyrir þjóðhátíðarár-
ið 1874. Þá um sumarið dvaldist
hér í Firðinum Páll nokkur Páls-
son, ættaður úr Skagaíirði. Hann
var syndur vel og synti í sjónum.
Vakti það löngun Sveinbjarnar Eg-
ilssonar, síðar ritstjóra, til jress að
fá tilsögn í þessari list lijá Páli.
Fór kennslan fram undir Sjávar-
hamri eða Vesturhamri. Eftir sum-
arið var Sveinbjörn orðinn allvel
sundl’ær, og þótti það í frásögur
færandi. Ekki er kunnugt a& aðrir
Hafnfirðingar hafi lært sund í
þetta sinn. Fjórtán eða fimmtán
árum síðar lærði Árni Jónsson,
síðar timburkaupmaður í Reykja-
vík, að synda í Sundlaugunum í
Reykjavík. Gekk hann báðar leið-
ir milli bæjanna í mánaðartíma,
Teitur Stefánsson. Bjarni Bjarnason. Hallsteinn Hinriksson.
þess að sýna sér sundtökin og kenna
sér sund. Næst lærir svo Jes, son-
ur Chr. Zimsen kaupmanns, sund
í Sundlaugunum í Reykjavík. Urðu
nú sundfarir tíðar með ungum
Hafnfirðingum. Syntu þeir aðallega
við Fiskaklett, Gatklett og í
Draugakliíi, hyljum Urriðakots-
lækjar og allt uþp í Kaplakrika.
Sundfarir lögðust svo niður að
lieita mátti, enda fluttust þessir
ungu menn burt úr Firðinum.
Haustið 1883 kemur i Flensborg-
arskóla piltur úr Vestmannaeyj-
um, Högni Sigurðsson, glímumað-
ur mikill og sundmaður góður. í
skólaskýrslu 1894 er þess getið að
m. a. sé kennt sund „á þurru“.
Höfðu skólapiltar Jressa kennslu á
hendi. Hér var Jrað t. d. Högni,
sem kenndi. Þegar ég átti tal við
Högna um Jtessa kennslu, fimmtíu
árum síðar, sagðist honum svo frá:
„Þegar ég kom í Flensborgar-
skóla var nýbúið að byggja „leik-
fimihúsið." Þar glímdum við. Eftir
hverja glímustund fór ég í sjóinn
og synti. Enginn skólapilta kunni
Jrá sund, en margir þeirar óskuðu
eftir tilsögn. Við fórum Jrví á fund
skólastjóra, Jóns Þórarinssonar og
fengum lijá honurn leyfi til Jress að
setja upp rólur í einu horni leik-
limihússins. Þarna kenndi ég svo
nokkrum piltum sundtökin, en
aldrei fóru Jieir í sjó þennan vetur.
Seinna fékk ég bréf frá Jressum
piltum. Hafði sumum þeirra tek-
izt að halda sér á íloti, Jiegar heim
kom.“ Ekki varð íramhald á
sundkennslu í Flensborg eftir að
Högni hverfur úr skóla.
Líður nú áratugur. Árið 1907 er
stórhýsi Ágústs Flygenrings í
smíðum. Að byggingu hússins vann
m. a. ungur maður, Teitur Stefáns-
son að nafni. Hann var sundmað-
ur góður og fór oft í sjóinn. Lagð-
ist hann þá stundum til sunds
hér inni í Firði og synti oft langt
út á fjörð. Þóttu Jretta mikil tíð-
ifrtti. Meðal áhugasámra íjirótta-
manna i Firðinum voru þeir Jóel
Ingvarsson og Árni Helgason (nú
ræðismaður í Chicago). Kynntu
Jreir sér sundaðferð Teits og tókst
Jreim að læra að synda, og var
Jrá gleði þeirra mikil.
Hinn seytjánda dag júnímánað-
ar var Ungmennafélagið 17. júní
stofnað í Hafnarfirði. M. a. hafði
Jrað á stefnuskrá sinni að endur-
vekja og leggja rækt við sundlist-
ina. I gjörðabók bæjarstjórnar frá
18. júní santa ár ntá sjá, að félag-
ið hefur sótt um 80 kr. styrk til
þess að koma á sundkennslu. Fé-
laginu var veittur umbeðínn styrk-
ur gegn sömu fjárupphæð úr Lands-
sjóði, enda sæktu eigi færri en 20
manns sundnámskeiðið.
Félagið liafði augastað á Teiti
Stefánssyni sem sundkennara
Hann vann Jrá við byggingu lækn
isbústaðar, jx e. húss Þórðar Edi
lonssonar. Teitur var albróðir Guð
rúnar Stefánsdóttur, rnóður Ás
mundar bakarameistara og Jieirra
systkina. Teitur var við trésmíða-
nám á árunum 1902—1906, og
lærði hann jrá að synda hjá Pálí
Erlingssyni. Árið 1908 er Teitui
við sundkennslu að Leirárlaug {
Leirársveit. Var hann því ekki alls
óvanur sundkennslu, er hann hóf
kennslu í Hafnarfirði. Síðar eða fyr-
ir nokkrum árum átti ég tal við
Teit um sundkennslu hans í Hafm
arfirði, lét hann Jtess getið, aé
gaman hefði verið að kenna héí
sund, Jtótt aðstæður hefðu verií
slæmar. Hann hraktist með nem
endur sína um allan fjörð. Þeif
voru suður á ,,Banka“, í kolaskút