Heimilisblaðið - 01.01.1958, Blaðsíða 14

Valsaköngarnip
Eftir Donaid Culross Peattíe
Hvorki fyrr né síðar hafa feðgar lótið heiminum í té annað eins flóð
af glaðvaerri og ódauðlegri hljómlist.
Valsinn, hrifnæmasta hljómfall tónlistar-
innar, átti mestum vinsældum að fagna fyrir
um hundrað árum. Áður fyrr höfðu aðeins
bændur skemmt sér við hljómfall hans á
fjörugum uppskeruhátíðum, en nú var hann
dreginn fram í dagsins ljós, fágaður og slíp-
aður sem glóandi demant og svo gneistaði
af honum, að uppi varð fótur og fit í sjálfri
höfuðborg tónlistarinnar og hrifningin náði
til hinnar keisaralegu hirðar. Tveir menn,
faðir og sonur, sem báðir báru nafnið Jó-
hann Strauss, eiga allan heiðurinn af hinni
frækilegu sigurgöngu valsins. Enn þann dag
í dag skynjum við í Strauss-valsi fjarlægan
enduróm tíðaranda hinnar fornu Vínarborg-
ar — glaðværð ýmist gáskafull eða þung-
lyndisleg og áfeng eins og kampavín.
Sá fyrsti þessara tveggja valsakónga
fæddist í einu fátækrahverfi Vínarborgar
árið 1804, en þar höfðu foreldrar hans lítil-
fjörlegt veitingahús niður við fljótið. Áður
en þessi litli lasburða drengur náði eins árs
aldri, drukknaði faðir hans í Dóná, ef til vill
var það sjálfsmorð vegna erfiðra heimilis-
ástæðna. Móðirin barðist fyrir því að halda
heimilinu gangandi og leitaði aðstoðar ann-
ars veitingahúsrekanda, sem brátt tók að
gera sér dælt við þennan litla, snaggaralega
son hennar með kolsvart hár og lifandi
augu.
Þegar stjúpfaðirinn veitti því eftirtekt,
að drengurinn hafði unun af að sitja og slá
takt eða að þykjast vera að leika á fiðlu,
náði hann óðar í verulega góða fiðlu fyrir
hann. Drengurinn gat ekki einu sinni sleppt
höndum af fiðlunni í skólanum. Smám sam-
an kenndi hann sjálfum sér að leika á hana,
og einn af kennurunum, sem hafði dag einn
hlustað á hann, sagði foreldrum hans, að
sonur þeirra væri vafalaust miklum hæfi-
leikum gæddur. En í þeirra augum var
hljómlistarmaður ekki annað en iðjuleys-
jék
ingi, sem ráfaði milli veitingahúsa og ■
fyrir mat sínum. Því komu þau Jóhanu1
sem nema hjá bókbindara.
f örvæntingu sinni eyðilagði hann h^
pappírinn og límið, sem hann átti að V1 ^
úr, var lúbarinn og strauk. Hin sára s ^
þessa óhamingjusama drengs kom f°rf .
unum að lokum til að láta af þrjózku sinI1'
og aðeins fimmtán ára gamall varð haU^
meðleikari í þriðja flokks hljómsveit- j
hliðina á kolsvörtum krullum Jóhanns h
að líta ljósan kollinn á Jósefi Lanner.
Lanner, sem var fær hljómlistarmaður
tónskáld, stofnaði sína eigin hljómsV
slóst Jóhann í fylgd með honum. Þen
fljótt í gegn, því að danslög Lanners v°^
mjög vinsæl. En þegar Jóhann sá sína D' ^
tónsmíði færða upp undir nafni LanU
han11
blossaði afbrýðisemin upp í honum, og n
yfirgaf hljómsveitina bálreiður. Með h°n ^
gengu burt fjórtán af beztu hljóðf*ra|e*
urum Lanners, síðar mynduðu þeir k]
ann í fyrstu Strauss-hljómsveitinni.
Strauss hafði nú kvænzt önnu Strein^
ungri stúlku, sem var næstum eins “
yfirlitum og geðrík og hann sjálfur. Nu . g
hann orðinn sjálfs sín herra og óseðjnn
metnaðargirnd hvatti hann til dáða. _ ^
fór að læra tónsmíði hjá einum af vin ,j,.
Beethovens og tók að semja valsa með s ^
um léttleika og glæsibrag, að slíkt ^
aldrei heyrzt. Hljómsveit hans var 8
laus. 26 ára gamall réði hann yfir 200 h
færaleikurum og hélt hljómleika í virö
asta danssal Vínarborgar.
Brátt tóku að berast óskir hvaðanasva jj
úr Evrópu um að fá að heyra þessa hr1
lipru valsa. Næstu ár fór hann og hljoin
hans sigurför um Þýzkaland, Hollau ^
Belgíu. Parísarborg hreif hann einmí’
1838 fór hann yfir sundið til Englan s
12 — HEIMILISBLAÐIÐ