Heimilisblaðið - 01.03.1962, Blaðsíða 20

rás. Ef stór steinn sezt að í þvagrás nýr-
ans, getur það valdið óbærilegum þjáning-
um.
Sé um að ræða marga og stóra steina,
verður að fjarlægja þá með uppskurði.
Stundum tekst skurðlækni að nema burtu
einstaka steina með cystoskop, fíngerðu
röri með eins konar laup á öðrum endan-
um. Slík aðgerð krefst mikillar kunnáttu
og öruggs handbragðs. Cystoskopinu er
komið gegnum þvagrásina, inn um blöðr-
una og alla leið upp í hin stífluðu nýrna-
göng. Þegar skurðlæknirinn nálgast stein-
inn, lætur hann staðar numið og tekur
röntgen-mynd sem sýnir honum, hversu
nálægt hann sé kominn takmarkinu. Síð-
an heldur hann áfram, unz hann hefur
læst steininn í laup cystoskopsins.
Nýrnabólga — eða Brightsveiki eins og
hún er nefnd, eftir brezkum lækni sem
lýsti henni á öldinni sem leið ■— getur
átt sér margar orsakir. Það getur verið
um beina skemmd að ræða, eiturefni eða
úrgangsefni frá sýklum sem hafa sezt að
einhvers staðar í líkamanum (t. d. af
völdum skarlatssóttar, kvefs eða háls-
bólgu) o. fl. Sjúk nýru missa þá hæfileik-
ann til að sundurgreina næringarefni og
úrgangsefni, þannig að eggjahvítuefni og
önnur blóðefni skolast burt með þvaginu,
og sézt það iðulega við rannsóknir þvags
á tilraunastofum. Eins geta þau haldið eft-
ir of miklu af vatni og salti, þannig að
sjúklingurinn fær bjúg (vatnskennda
bólgu, sem einkum kemur á fótleggi, hand-
leggi og í andlit). Nýrnabólga sem stafaði
af sýklaárás, var eitt sinn lífshættulegur
sjúkdómur, en nú er hægt að ráða við
hann með hjálp antibiotika, ef komizt er
að raun um hann í tæka tíð.
Komið getur fyrir, að nýrun hætti starf-
semi sinni með öllu. Ef nýrun hætta að
vinza þvag, safnast úrgangsefnin fljótlega
fyrir í blóðinu. Orsök verkfallsins getur
verið margs konar röskun á blóðrásinni,
sem hefur þær afleiðingar, að nýrunum
berst ekki nægilega mikið blóð; einnig get-
ur verið um að ræða eins konar ,,bruna“
eftir slysfarir, sem hafa haft taugalost í
för með sér. Loks geta ýmis konar eitran-
ir og alvarlegar smitanir leitt til tjóns á
nýrunum, þannig að þau geti alls ekki
rækt starf sitt.
Þangað til fyrir sárafáum árum, var sá
maður oftast dauðans matur, sem varð
fyrir því að nýrun hættu með öllu að
starfa. En á stríðsárunum fékk dr. Wil-
liam Kolff við bæjarsjúkrahúsið í Kampen
í Hollandi þá hugmynd, að smáholurnar í
cellofani hlytu að geta leyst sama hlut-
verk af hendi og sams konar holur í
nefrónum nýranna. Væri blóð sjúklings-
ins látið fara gegnum cellófan-æð, gæti þá
ekki hugsazt, að það hreinsaðist af úr-
gangsefnunum? Kolff setti saman hið
fyrsta „gervinýra“, frumstætt að vísu, og
reyndi það við þá sjúklinga sem virtust
ekki eiga sér nokkra lífsvon. Og krafta-
verkið skeði. Fólk að dauða komið lauk
upp augum á ný; hugsun sem horfin var
í þoku, varð aftur skýr. Dr. Kolff tókst að
halda lífinu í mörgum sjúklinga sinna með
hjálp gervinýrans í 30 daga eða lengur —
nógu lengi til þess, að hin sjúku nýru gátu
farið að starfa aftur.
Á síðustu tveim árum hafa gervinýrun
tekið geysimiklum framförum og eru nú
notuð við fjölmörg sjúkrahús.
Takmörkuö nýrnalömun er ekki eins al-
varleg, en aftur á móti miklu algengari.
Þegar nýrun einhverra hluta vegna taka
að starfa treglega, safnast saman vessi 1
vefjum líkamans, þannig að handleggir,
fætur og kviðarhol þembist upp. Þetta er
stundum nefnt vatnssýki. Fyrsta raunsæja
aðförin gegn vatnssýkinni var gerð árið
1920 af austurríska lækninum dr. Alfred
Vogl. Hann veitt því athygli að sýflissjúkl-
ingur einn, sem hann meðhöndlaði með
kvikasilfri, framleiddi óhemjumikið magn
af þvagi. Með tilliti til þessa fyrirbæris
tók dr. Vogl að beita kvikasilfursaðgerð
við vatnssýkissjúklinga. En blandan eins
og hún var, reyndist þó ófullkomin; ýmsir
sjúklinganna þoldu ekki daglegan skammt
af kvikasilfri, og í öðrum tilfellum hætti
aðgerðin að verka eftir stuttan tíma.
En sem betur fer hefur tekizt, síðan
1953, að finna upp pillur, sem auðvelda
þvaglát. í pillum þessum er efni, sem sýg-
ur vatnsmagnið úr líkamsvefjunum mjög
fljótlega, og til eru dæmi þess, að sjúkling-
64
HEIMILISBLAÐIÐ