Kirkjuritið - 01.06.1936, Blaðsíða 15

Kirkjuritið. Guðshugmynd nútímans. 229
sannindi. „Miskunnsemi þrái ég, en ekki fórn“, var t. d.
geysilega frumleg og djúpskygn hugsun á sínum tíma,
þegar allir reyndu að blíðka Guð, er þeir liugðu grimm-
an, með fórnum. Eins og i leiftri opinherast þá spámann-
inum þessi lmgsun: Þannig er ekki Guð. Hann er ekki
harðstjóri, sem stöðuglega þarf að vera að blíðka með
fórnum. Hann ætlast ekki til neinnar annarar þjónustu
af mönnunum en að þeir ástundi réttlæti og kærleika.
Þesskonar ályktanir spretta upp í sálum manna, þegar
slíkir eðlisþættir liafa náð nokkrum þroska í sál þeirra
sjálfra — þegar þeir sjálfir hafa náð lengra á þroska-
brautinni og þvi má ætla, að þeir nái einnig réttari
skynjunum af alheiminum. Og skynjun hins sannarlega
skálds, dulvitrings eða dýrlings er ekki aðeins jdirborðs-
leg skynjun af ytri fyrirbrigðum. Saman við hana renn-
ur einnig hin innri skynjun fullkomnari skilningarvita.
Hg enda þótt skynseminni kunni oft að verða fótaskort-
l>r við að útskýra eðli og þýðingu þessara skynjana og
frá þeim örðugleikum stafi meira eða minna tímabund-
iu guðfræði eða lieimspeki, þá hefir skáldum, listamönn-
iun og spámönnum oft tekist að lýsa henni á þann hált,
að engum dylst, að á augnablikum vitrananna hafa þau
lifcið fylstu og dásamlegustu lífi, af því að þau hafa
skynjað meira en venjulegir menn gera. Óteljandi dæmi
11111 þetta mætti nefna, t. d. í kvæðum Mattliíasar Joch-
umssonar og Einars Benediktssonar og hjá ágætustu
sagnaskáldum veraldarinnar, eins og t. d. Dostoievsky.
í »Bræðrunum Karamazov“ lýsir liann á ógleymanlegan
jiátl tilfinningum Aloysha eftir næturvökuna yfir kistu
^ossima, er hann gengur út úr klefanum að næturþeli:
>»Yfir honum hvelfdist óravíður og óendanlegur him-
11111 stráður blíðskærum, tindrandi stjörnum. Frá livirfil-
Punkti og niður að sjóndeildarliring markaði fyrir vetr-
urbrautinni í tveimur fölum straumkvíslum. Svöl og
kyr nóttin faðmaði jörðina. Hin skrautlegu haustblóm
sv&fu enn á beðum sínum umhverfis húsið. Það var eins