Kirkjuritið - 01.06.1936, Blaðsíða 18

232
Benjamín Kristjánsson:
Kirkjuritið.
vitranir af veruleiknum, þar sem smáskáldin sjá aðeins
vfirhoröið og stundum ekki nerna það ljótasta af yfirborð-
inu. Sál mannsins er eins og skuggsjá misjafnlega djúp
og misjafnlega hrein, og meistarinn sagði: Sælir eru
hreinhjartaðir, þvi að þeir munu Guð sjá.
Margir vilja lialda því fram, að á allar slikar skynj-
anir heri að líta sem sálsýkisfyrirhrigði eða geggjun, og
að skáldskapur sé í eðli sínu uppspuni einn og tilbún-
ingur. En allir, sem nokkurn skilning liafa á skáldskap
vita, að það er aðeins leirburður, sem húinn er til, góð-
ur skáldskapur er sannur. Það er að segja, í góðum
skáldskap leitast skáldin við að skýra frá því, sem þau
sjá og skynja, og meginörðugleikarnir liggja venjulegast
í því að geta lýst skynjuninni að hafa málið svo á
valdi sínu, mátt þess og hlæbrigði, að unt sé að tjá skynj-
anirnar. En l'lestir vitrana menn munu þó kannast við
það, að altaf er eitthvað ósagt — eitthvað sem er óum-
ræðilegt.
Veit ég það vel, að sumir sálkönnuðir nútímans mundu
hafa skýringar á reiðum höndum við svipuðum mystisk-
um skynjunum og hendir þá Aloysha í Karamazov-
hræðrum og J. Middleton Murry í bókinni um Guð. En
hvorttveggja er, að Freud er ennþá deiluefni, og þaðan
af ómerkilegra er sumt af því sálgrenslanagutli, sem
ýmsir nútímarithöfundar eru hugfagnir af, enda er í
raun og veru ekki komið fyrir ræturnar á neinu, þó að ein
tilfinning eða hvöt sé rakin til annarar eða sýnt fram á
skyldleika þeirra á milli. Vandamálið er aðeins fært um
set. Það er jafn merkilegt eftir sem áður og fullnægjandi
skýringu skorlir.
Nei, hvernig sem vér veltum þessu fyrir oss, þá mun
|)að koma í ljós, að það er aðeins fyrirfram l)Ieypidóm-
ar efnisvisindanna, sem hafa valdið því, að þau hafa
reynt að strika hina trúarlegu eða andlegu reynslu út
og stimpla hana sem blekking. — Það er takmörkun
þeirra, sem veldur því, að þau hafa smám saman farið