Nýjar kvöldvökur - 01.10.1959, Blaðsíða 17

N. Kv.
UM AUÐNIR OG ÁRHEIMA
135
sem hún iellur all þröngt. Mundi hann geta
orðið traust undirstaða brúar, ef byggð yrði
þarna. En líklega verður nokkur bið á því,
þar eð hún kæmi fáum að notum.
Ég stikla áfram eftir stórgrýtinu, og varð
sums staðar að þræða fyrir hraunvik og
voga, sem áin hefur myndað, og sækist frem-
ur seint. Og betur hafa þau stikað niður
með Jökulsá vestan rnegin, Grettir Ásmunds-
son, með heimasætuna frá Garði við hönd
sér, er þau fóru á einu dægri sunnan frá
Herðubreið og norður til selja Keldhverf-
inga, — að ekki sé nefndur Oddur í Hraun-
höfn, sem hljóp á einni nóttu norðan úr Öx-
arfirði og suður í Þjórsárdal. — Já, þjóð-
trúin og skáldin áttu sínar hraðferðir löngu
íyrr en þær urðu almenningseign.
Eftir hartnær fjögurra stunda göngu fór
ég að heyra þungan nið úr norðurátt.
Vissi ég þá að ég var að nálgast Dettifoss,
enda hjó í hamrabelti ekki langt undan, sem
ég hugði að vera mundi í nánd við hann, og
reyndist það rétt vera.
Þar sem ég gekk undan vindáttinni, og
hafði gnauðið úr ánni við hlið mér, þá
heyrði ég síðar en mátt hefði vænta dyninn
írá fossinum, þennan magnþrungna, eilífa
fallnið, sem í senn er hávær, en þó svo und-
arlega hljómvana og hás, sem berst að eyr-
um manns, og blandast öræfaþögninni í
þægilegu jafnvægi fyrst í stað, en með vax-
andi þunga og þverrandi kyrrð eftir því
sem nær dregur þessurn miklu dynheimum,
unz orðin megna ekkert, hvorki að radd-
styrk né lýsingarháttum á þessu fágæta fyr-
irbæri.
En Dettifoss er ekki einn að verki hér.
Innan stundar kom ég að fossi einum, sem
sjaldan er nefndur, enda af fáurn séður, en
er þó vissulega sjónarverður við sérstök skil-
yrði að minnsta kosti. Nefnist hann Selfoss
á nýrri kortum. Hæð hans mun ekki vera
nema um 14 til % af fallhæð Dettifoss.
Nokkur hluti vatnsins fellur þarna nið-
ur í langa, en all krappa þró í miðri ánni,
og fer hún dýpkandi til norðurs. Hinn hlut-
inn rennur áfram með stríðum straumi
norður bakkana beggja megin, sem eru
breiðar, flatar og slípaðar klappir, en lóð-
réttir hamraveggir halda að þrónni, og fara
þeir hækkandi að sama skapi sem hotn henn-
ar lækkar norður. Steypist svo vatnið fram
af þeim beggja vegna frá niður í álinn á
leið sinni norður eftir, unz það er tæmt, urn
65—70 mtr. a. m. k. frá þróarfallinu. Þó
mun þurfa nokkurn vöxt í ána til að sam-
felld buna verði á þessari leið, en þegar svo
er, þá er þarna um að ræða allt að 140 mtr.
breitt skeifumyndað fosshaf. I þetta sinn
íór aðeins lítið vatn út austurbakkann, enda
mun lítill vöxtur hafa verið í ánni.
Þó að augljóst væri nú orðið, að ég mundi
lenda í tímaþröng með dagsverkið, þá eyddi
ég samt nokkurri stund til að virða þennan
foss fyrir mér.
Frá þessum stað mun vera um U/2 km.
út að Dettifossi. Þegar þangað kom var
klukkan langt gengin 8.
Dettifoss hafði ég áður séð, og stóð því
stutt við þar. Má þó lengi virða hann fyrir
sér, þennan jöfur íslenzkra fossa. Fjölmarg-
ir hafa séð hann, því bílfært hefur verið að
honum á annan tug ára.
Og nú hefst Jökulsárgilið, hið nresta
hamragil á Islandi. Nær það óslitið sunnan
frá Dettifossi og norður að þjóðveginum við
Jökulsárbrú í Öxarfirði eða allt að 30 krn.
vegalengd- Alla þessa leið heldur það vexti
sínum og stolti, þótt ekki sé það alls staðar
jafn stórbrotið.
Það er ekki ætlan mín að lýsa þessum
heimkynnum Jökulsár, enda ekki á mínu