Sjómannadagsblaðið - 03.06.1945, Blaðsíða 22

S'tra fakob fónsson:
í minningu þeirra, sem féllu
Hvað er um þá að segja annað en það, sem
alltaf er sagt?
Þeir fórust. Þeirra er saknað og minnzt. Þeir
voru hetjur hafsins. Þjóðin þakkar þeim og rís
úr sætum sínum, þegar nöfn þeirra eru lesin. En
Guð huggar syrgjenduma og himinninn tekur við
hinum dánu.
Þetta er það, sem oftast nær er sagt. Það er
búið að segja þetta svo oft, að sumir virðast
halda, að í því sé ekkert annað en meiningar-
leysa, endurtekin af vana. Margt fólk er svo
undarlegt, að það heldur, að allt, sem sagt er oft,
sé ekki sagt af öðru en meiningarlausum vana.
Það lítur á þakkarorðin til þeirra, sem féllu, og
huggunarorðin til þeirra, sem eftir eru, eins og
ávöxt augnabliks stemningar, sem hvorki eigi sér
djúpar rætur né langan aldur. Og þetta fólk, sem
sjálft er óraunhæft og meiningarlaust, virðist
halda, að það, sem hugsað er og sagt á döprustu
augnablikum þjóðarinnar, eigi sér enga stoð í
veruleikanum sjálfum.
En nú skulum við athuga dálítið nánar, hvað
felst í hinum hversdagslegu og venjubundnu orð-
um sorgardaganna.
Þeir fórust, sumir af völdum náttúruaflanna,
en flestir af völdum mannanna. I þeim hópi voru
bæði konur og lítil böm. A heimilum og í vina-
hópi er söknuðurinn sár og hlýr. Minningunni er
síðan við haldið með ótal aðferðum, svo að sumir
hverjir halda áfram að hafa áhrif á líf og venjur
heimilanna eftir sem áður.
En í minningu þjóðarinnar eru sjófarendurnir
hetjur. Yfirleitt er sjómönnunum ekki ver við
nokkurt orð í málinu en þetta. Þeim finnst kenna
smjaðurs í því að heyra þetta síendurtekið af
okkur, sem aldrei dýfum hendi í kalt vatn. Auk
þess vita þeir það vel, að sjómenn eru ekki frekar
en aðrir þeir dýrlingar, að þeim einum sómi
helgigloría eða sigursveigur. Og þeir kæra sig
ekki hót um að vera tignaðir og tilbeðnir. Sjó-
menn eru líkir hafinu, sem fóstrar þá. Það veltur
á ýmsu í lífi þeirra og hugsun. Þeir eru hrif-
næmir, örir, glaðværir og stundum glannalegir,
en niðri í djúpunum er huliðskyrrð, sem þeir
einir verða varir við, sem fá að kynnast þeim
vel. Þar undir niðri býr jafnvægi og stilling.
Hægur undirstraumur sterkrar trúar. Oftast nær
er það forlagatrúin gamla, tekin að erfðum alla
leið frá fjarlægri forneskju víkingaaldarinnar, en
göfguð af tilfinningu kristninnar fyrir föðurum-
hyggju Guðs. Forlög og forsjón runnin saman í
eitt. Slík trú hefur á öllum tímum skapað hetjur,
hugrakka menn, sem tóku hættunni með ró. Auð-
vitað kemur það fyrir sjómenn sem aðra, að þeir
missi kjarkinn. En hitt virðist vera augljóst mál,
að það þurfi kjarkgóða og dáðrakka menn til sjó-
ferða eins og nú standa sakir, án þess að ég ætli
mér hér að fara að lýsa þeim atburðum, sem ég
veit, að hafa gerzt á hafinu. Þess hefur líka
stundum verið getið í frásögnum, að menn hafi
ekki aðeins sýnt rósemi og traust, heldur fórn-
arlund og hugrekki, þar sem meir var hugsað
um að bjarga öðrum en sjálfum sér. Þegar við
dáumst að slíkum hetjum og þökkum þeim, þá
gerum við það ekki til að skjalla einn né neinn,
heldur til þess að fagna yfir því, að göfugur hugs-
unarháttur og sálarþrek kemur fram í mönnum,
sem okkur stendur ekki á sama um. Við fögnum
yfir því, að það er til hjá íslenzkri þjóð, miklu
oftar og miklu víðar en sögur fara af. Þess vegna
rísa menn úr sætum sínum.
En hvað er þá um hina hliðina að segja, þá,
sem snýr að syrgjendunum?
Það er sagt, að íslendingar séu trúlítil þjóð.
Kirkjuræknin er að vísu vaxandi, ekki sízt hjá
æskulýðnum. En menn mega þó vara sig á því
að draga of víðtækar ályktanir af því, þótt menn
séu ekki alltaf með trú sína á vörunum né ræki
hana eftir ytri reglum. Ég hygg, að við prest-
arnir höfum allgóð. skilyrði til þess að þekkja
hugsunarhátt fólksins, þegar allt kemur til alls.
Og okkar niðurstaða er sú, að hvorki íslenzkir
sjómenn né ástvinir þeirra taki blindandi þeirri
reynslu, sem starfi þeirra og atvinnu fylgir. Og
2 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ