Sjómannadagsblaðið - 01.06.1995, Side 27

ýmsa aðila úr sjómannastétt — bæði
undir- og yfirmenn), að háseti sem
slasaðist fengi eins mánaðar stað-
8engilslaun en yfirmaður tveggja
uiánaða staðgengilslaun. Illur varð ég
þegar ég frétti um þessi áform. Sagði
eg við þessa ágætu samgöngunefndar-
tnenn að á því herrans ári 1980 mundi
^þingi íslendinga verða að athlægi
fytir smánarleg vinnubrögð. Ég spurði
hvernig þeim dytti í hug að mismuna
s)°mönnum þannig að þeir sem væru
1 mestu slysahættunni og tíðast slösuð-
Ust til sjós ættu að hafa minni bótarétt
en þeir sem voru í brú eða vél og
slösuðust sjaldnar. Enn benti ég á að
hásetarnir væru oftast yngri menn og
®ttu því fyrir stærri fjölskyldum að sjá.
1>etta kvaðst ég aldrei líða og eftir
Uokkurt þóf og stapp sem stóð í á
ar>nan dag tóku þeir sem í nefndinni
satu kúvendingu og gerðu mönnum
jafn hátt undir höfði.“
^kuttogararnir koma -
slysatíðni eykst
”Já, margs er að minnast og ég varð
Vltni að þeim umskiptum sem urðu
þegar skuttogararnir tóku að koma til
landsins og þeirri miklu breytingu sem
varð á aðbúnaði og öðru um borð. En
Urn leið varð gífurleg aukning á
sfysatíðni um borð í togurunum. Þetta
attl sér þá skýringu (svo ég taki
n°kkuð fjálglega til orða) að þegar
Samli síðutogarinn renndi að bryggju,
§teip áhöfnin pokann sinn, hljóp yfir
^ryggjuna og um borð í skuttogarann
Sem strax hélt dl veiða. Ekkert var
fodð yfir þetta nýja vinnuumhverfi né
^lntirnir skoðaðir, en beinast hefði
legið við að kynna sér reynslu
^orðmanna af slíkum skipum og þá
ekki síst slysatíðnina og meginástæður
sfysanna.
1 Ijósi þessa styrkti Sjómannafélagið
einn ágætan félaga sinn, Pétur
^'gurðsson, sem nú starfar hjá
Samskipum hf., til Noregsfarar. Þar
fékk hann pláss um borð í skuttogara í
þeim tilgangi að kynna sér vinnubrögð
og annað um borð. Pétur hlaut því
miður ekki styrk nema til allt of
skamms tíma, og einbeitti hann sér
fyrst og fremst að vinnubrögðum og
kjaramálum manna á þessum skipum.
För Péturs bar tvímælalaust árangur,
en eftir sem áður hækkaði slysatíðni
mjög og er svo enn. Meðan meira en
tíundi hver fiskimaður slasast - eða
600 af 5000 - er ástandið engan veg-
inn viðunandi.
Segja má að kjörin á skuttogurunum
hafi verið góð fram undir 1980, en þá
verður vart minnkandi fiskgengdar og
kjörin rýrna. Þá kom til geysileg
óánægja með Verðlagsráð og jafnan
gekk mikið á í janúarmánuði þegar
fiskverðið var ákveðið. Oldur ágrein-
ings risu stundum svo hátt að heilu
ríkisstjórnirnar riðuðu til falls.—
Annars voru vinnureglur Verðlagsráðs
grundvallaðar á reginfirru: Tekið var
mið af rekstrarkostnaði frytihúsanna á
þann hátt að húsin voru öll sett „í
sama pottinn“ og skussarnir lagðir að
jöfnu við þá sem ráku fyrirtæki sín
með sóma. Utkoman réði svo úrslitum
um hve lágt fiskverðið skyldi vera. En
með tilkomu fiskmarkaðanna breyttist
þetta og Verðlagsráð var lagt niður í
þáverandi mynd - sem betur fór.
En nú stöndum við frammi fyrir því
að með einhverjum hætti verður að
breyta verðlagningunni svo fiskiskip í
eigu fiskvinnsla greiði verð sem er í
einhverju samræmi við það sem gerist
á mörkuðunum. Þau mál þarf að
skoða vandlega, því þetta leiðir til
óþarfa deilna líkt og nýleg dæmi frá
Austfjörðum sanna. Markaðslögmálið
verður að fá að ráða verðlagningunni á
hinum einstöku fisktegundum og þá
jafnvel þannig að þar sem ekki eru
markaðir gildi meðalverð fiskmarkað-
anna. Veit ég að þetta eru sjómenn
reiðubúnir að sætta sig við, þótt verðið
geti orðið með ýmsum hætti eins og
þeir þekkja sem siglt hafa með fisk á
erlenda markaði.“
Kynnti mér aðstæður af eigin
raun
„Ég gat hér áður um þau umskipti sem
urðu með skuttogurunum og langar
til að segja frá hvernig ég sjálfur brást
við þeirn. Tildrögin voru þau að
ungur maður kom til mín á skrifstofu
Sjómannafélagsins og tók að ræða
þann vanda sem við væri að etja um
borð í skuttogaranum sem hann var á.
Ég hlýddi á hann og hugsaði sem svo
að annað hvort hefði ég fjarlægst það
sem væri að gerast eða þá að hér væru
stórmál á ferðinni. Hafði ég engar
vöflur á en ákvað að kynna mér þetta
sjálfur og að mánuði liðnum var ég
kominn út á sjó um borð í skuttogara
- Hjörleif frá Reykjavík. Síðar fór ég út
með Jóni Baldvinssyni. Þarna öðlaðist
ég mjög mikilsverða reynslu og
þekkingu og næstu sex árin á eftir hélt
ég uppteknum hætti og fór túra með
skuttogurum, kaupskipum og olíu-
flutningaskipum.
Á fragtskipunum var ég ýmist stýri-
maður eða háseti en háseti um borð í
skuttogurunum. Á sumum skipum
kom það upp þegar verið var að ganga
frá að strákarnir sögðu að ég skyldi
bara fara og fá mér kaffisopa. En ég
sagðist vilja fá að kynnast ferlinu til
loka í smáu sem stóru og við það sat.
Ég held að menn hafi metið það að
formaður Sjómannafélagsins vildi
kynnast kjörum þeirra með þessu
móti og aldrei urðu harðar umræður
um kjaramál eða slíkt, nema ég vildi
það sjálfur. Þetta átti við um öll
skipin.
Margt skemmtilegt bar við eins og
jafnan á sjó: Einu sinni lágum við á
Jóni Baldvinssyni í kolvitlausu veðri
undir Grænuhlíð og var Hjörleifur
skammt frá okkur. Kölluðu þeir á
ÉJÓMAN N A n AG S B LAÐIÐ
27