Eimreiðin - 01.01.1975, Page 10

EIMREIÐIN
sem ætlast er til. Mikil hækkun á kaupi láglaunamanna um-
fram jafnvægislaun á markaði getur leitt til aukins atvinnu-
leysis meðal þeirra. Vænlegra væri þá til árangurs, að ríkið
greiddi þann hluta af kaupi, sem er umfram markaðslaun
eða þjálfaði fólk til starfa í betur launuðum starfsgreinum.
Tilraunir til að minnka launabilið milli starfsstétta hafa geng-
ið frámunalega illa hér á landi sem annars staðar, enda halda
menn fast í hlutfallsstöðu sina í launastiganum. Svonefnt
launaskrið, þ. e. greiðslur umfram samninga, leiðir einnig i
Ijós, að breytni atvinnurekenda mótast a. m. k. að einhverju
leyti af framboði og eftirspurn. Hörkulegt stjórnarfar þyrfti
því til að bjóða bæði launþegum og atvinnurekendum byrginn
og halda launahlutföllum rikisvaldsins til streitu.
Önnur tegund raka gegn lögboðnum launahlutföllum er reist
á þvi, að launamismunur (að vissu marki) gegnir mikilvægu
hlutverki i rekstri markaðskerfa, en breytingar á launahlut-
föllum stjórna flæði vinnuafls milli starfsgrcina og atvinnu-
vega. (Sbr.: „Með þessum kjörum er ógerningur að manna báta-
flotann"). Jafnvel i miðstjórnarkerfum, svo sem í Ráðstjórnar-
rikjunum, er launaójöfnuður svipaður og á Vesturlöndum og
gegnir áþekku hlutverki4. Þarlend stjórnvöld telja ógerlegt að
teyma sérhvern launþega á bás með boðunarbréfi, þótt reynt
sé að miðstýra fjárfestingu og framleiðslu í stórum dráttum.
í stað þess að hafa bein afskipti af launamálum geta stjórn-
völd haft áhrif á vinnuframboð og breytt þannig eftir króka-
leiðum kjörum ýmissa þjóðfélagshópa og starfsgreina. Miklar
vonir hafa verið bundnar við fjárfestingu i mannauði, þ. e.
fjárhagsaðstoð við fólk, svo að það geti bætt heilsu sína, starfs-
þekkingu og menntun. Fátækur unglingur, sem styrktur er til
háskólanáms, kemst að öllum likindum i betur launaða stöðu
en að öðrum kosti. Kjör handverksmanna, svo sem söðlasmiða
og vagnsmiða, sem ekki hafa lengur kaupendur að framleiðslu
sinni, má bæta með því að kenna þeim nýja iðn. í ýmsum starfs-
greinum takmarka þeir, sem i henni eru, aðgang og einoka
greinina til að auka ábata sinn, en yfirvöld geta gefið aðgang
frjálsan og lækkað með því tekjur þessara aðila. Loks geta
stjórnvöld aðstoðað fólk við að flytjast milli landshluta, frá
lágtekjusvæðum til hátekjusvæða. Yfirleitt geta opinberir að-
ilar haft mikil áhrif til jöfnunar með því að miðla upplýsing-
um um störf og kjör til vinnandi fólks, einkum til láglauna-
fólks, sem oft hefur mjög bágborna vitneskju um valkostina
á vinnumarkaði, að þvi er iitlendar rannsóknir sýna5.
Önnur meginleið, sem yfirvöldum stendnr opin til að jafna