Eimreiðin - 01.01.1975, Qupperneq 17

EIMREIÐIN
að þeir hafi lækkað um þrep í launastiganum. Undrun manna
á því er illa igrunduð. Skýringin er sú, að eftirspurn eftir
menntafólki hefur vaxið jöfnum skrefum með framboði, enda
hefur þetta verið timaskeið mikils hagvaxtar, sem grundvall-
aður er á tækniframförum. Nú er hins vegar tekið að gæta
þess, að slaknað hafi á eftirspurn, og sýna t. d. tölur frá Sví-
þjóð og Bandaríkjunum, að undanfarin 5—10 ár hafa laun liá-
skólamanna lækkað hlutfallslega. Hefur aðsókn að háskólum
þegar minnkað, enda eru nemendur yfirleitt fljótari en skóla-
yfirvöld að bregðast við slíkum sveiflum. Versnandi kjör há-
skólamanna er ekki nýtt fyrirbæri. Bandarískar rannsóknir
sýna t. d., að afkastavextir af fjárfestingu í menntun þar í landi
lækkuðu frá aldamótum og fram til 1947, en liafa verið stöð-
ugir siðan þar til um 1970, sem fyrr greinir.
Ekki verður skilist við „jöfnuð og skólamál“ án þess að drepa
á þær miklu umræður um jöfnun námsaðstöðu harna og ung-
linga, sem fram hafa farið nú að undanförnu. Búmsins vegna
er ekki unnt að rekja þau mál rækilega á þessum vettvangi, en
geta má þess, að þrátt fyrir fjölbrautaskóla, niðui'fellingu skóla-
gjalda, styrki og námslán, gengur mai’gfalt stærri liluti harna
frá hátekju- en lágtekjufjölskyldum menntaveginn, jafnt á
Vesturlöndum sem austantjalds. Rannsóknir hafa sýnt, svo að
ekki verður um villst, að menntun foreldra hefur mikil áhrif
á skólagöngu barns, að börn með fráhæra námshæfileika hætta
miklu frekar námi að loknum menntaskóla, ef þau koma frá
fátæku heimili. Loks eru námshæfileikar fátækra barna, eins
°g þeir eru nú mældir, að meðaltali mun minni en liæfileikar
oddborgarabarna.
Mikið hefur vei’ið skrifað og skrafað um þessi mál og fáir
sleppa heilir á sál og líkama frá deilum félagsfi'æðinga, sál-
fræðinga, hagfræðinga og skólamanna um erfðir og umhverfi,
stöðuvatn hæfileikanna (á ensku pool of ability) og ágæti
latinuskólans. Af þeim kynstrum kannana, sem gerðar liafa
verið, má nefna Coleman-skýrsluna í Bandaríkjunum og Plow-
den-skýrsluna í Bretlandi, hvort tveggja umbúðamiklar vísinda-
rannsóknir, þar sem gild rök virtust færð fyrir því, að heimilis-
hættir skiptu svo miklu fyrir námsái’angur harna og unglinga,
að umbætur á skólahaldi gætu litlu breytt og fáum bjargað10.
Sá gamli draugur, deilan um erfðir og umhverfi, hefur ver-
ið vakinn upp og ríður húsum sem aldrei fyrr. Grein sálfræð-
íngsins Arthurs Jensens í vetrarhefti Harvard Educational
eview ái’ið 1969, How Mucli Can We Boost I.Q. and Scholastic
Achievement?, vakti fálieyrðar deilur vísindamanna um heirn