Ægir - 01.12.1916, Blaðsíða 14

142
ÆGIR
vjer nú stnttlega virða fyrir oss öll þan
atriði, er fram hafa komið.
forskveiðin eða stórveiðin.
1 allmörg ár hafa frakkneskir sjómenn
ekki stundað aðra stórveiði en þorsk-
veiðina. Þeir eru hættir hvalveiðunum
og nú munu slikar veiðar að eins stund-
aðar frá tveim stöðum í Norðurálfunni:
Dundee í Englandi og Jönsberg í Noregi.
Rað fæst nóg af þorski í norðurhöfunum.
Þorskurinn er að útliti svipaður lýsu
(merlan). Á lengd getur hann orðið
röskur metri; meðalþyngd hans er 5 kg,
en getur náð 15 kg. Svo er hann gráð-
ugur, að hann gteypir alt, sem fyrir
verður, og bítur á alls konar agn. Hann
lifir helst í djúpsævi, en nálgast yfir-
borðið, ef hann á ferðum sínum rekur
sig á farartálma, svo sem sker og sand-
rif. Hann er afskaplega frjósamur og telst
mönnum svo til, að í einum einasta
þorski hafi fundist yfir 9 milj. hrogn-
korna, og ættum vjer ekki að þurfa að
óttast, að ný veiðiáhöld útrými honum.
Frakkar veiða þorskinn við Nýfundna-
land, sjerstaklega á Stórabanka, við strend-
ur íslands, undan Færeyjum og á Dogger-
banka. Aðalfiskimiðið er á Stórabanka
við Nýfl. og er hann 500 km langur, en
360 km breiður. Venjulegast er slíkur
»banki« sandgarður, meira eða minna
hulinn vatni, en Stóribanki, sem er við
útsuðurshorn Nýfl., er neðansjávar; þar
eru leðjulögin jafnaðarlegast á 50 metra
dýpi, sem getur þó náð 160 m. Sjó-
mennirnir verða þeirra varir af lilblæn-
um, sem þar er tærari, og af hræringu
og svala vatnsins. Frakkar og Bretar
hafa nú í rúm 300 ár veitt þorsk á
Stórabanka; þar er sjór venjulega stiltur
og fiskurinn veður upp. Árið 1578 er
þess getið, að þar hafi verið að veiðuni
150 frakknesk skip, 100 spönsk, 50 portú-
gölsk, en að eins 30 bresk. Á 17. öld var
Nýfundnaland lengstum talið frakknesk
nýlenda. En með samningnum í Utrecht
17. apríl 1713, fengu Bretar alla eyna og
sjómönnum vorum að eins áskilinn rjett-
ur til fiskveiða og svo fiskþurkunar á
norðurströndinni, en skuldbinda urðu
þeir sig til þess að reisa þar engin mann-
virki, nema til bráðabirgðar, svo sem
skúra og þurkpalla, og langdvölum máttu
þeir ekki vera þar. Með Parísarsamn-
ingum, 10. apríl 1763, var oss heimilað
að veiða fisk og þurka við strendur Ný-
fundnalands og vjer fengum til umráða
smáeyjarnar Saint Pierre-et-Miquelon,
þar sem sjómennirnir gætu leitað at-
hvarfs. En þrátt fyrir bann og bæging,
settust nýbyggjarnir að á Nýfl. á 18.
öld, einkanlega á frakknesku ströndinni
(French Shore) og á 19. öld tóku þeir
höndum saman við Breta til þess að
hola Frökkum smám saman burt þaðan
og meinuðu þeim að neyta þeirra rjett-
inda, er þeim höfðu verið tiygð með
samningnum. Frakkneskir fiskimenn á
seglskipum — og það hafa flest skipin
verið — nota færi eður línur við veið-
arnar og verða að afla sjer ferskrar beitu
(boétte) allan veiðitimann, þ. e. apríl til
oklóber; í april og maí nota þau síld,
sem þá er nóg af við strendur Nj'fl., en
í júní til júlí síli (capelan), sem flýja
undan þorskinum úr norðnrhöfum og
berst svo með flóðinu í hrúgum upp á •
fjörurnar. í ágúst til sept. hafa þeir lít-
inn blekfisk, er kallast encornet. Einnig
nota þeir til beitu ýmsa skelfiska, svo
sem bulot eða bucarde; árið 1913 fisk-
uðu þó nokkur skip allvel á bulot.
Þegar skipið hefur næga beitu, varpar
það akkerum þar sem skipstjóri ákveð-
ur. Þá er skotið út smábátum (doris),
með 2 mönnum á, sem eiga að leita
J