Ægir - 01.03.1979, Page 20

þurrfóðurs er raunar einnig varhugaverð vegna
rýrnunar á næringargildi.
Varnir gegn smitsjúkdómum
Helsta vörn gegn fiskasjúkdómum í eldisstöð er
sú í fyrsta lagi að hindra að ákveðnir sýklar
berist þangað og í öðru lagi að minnka áhrif
streituvaldandi þátta, einkum með góðum að-
búnaði.
Hindrun á útbreiðslu sýkla: 1) Lög og reglur:
Með síauknum flutningum á lifandi ferskvatns-
fiskum og hrognum aukast líkur á að hættulegir
sýklar berist til svæða þar sem þeirra hefur ekki
orðið vart áður. Dæmi um sýkla er flust hafa á
þennan hátt milli svæða eru t.d. einfrumungur
(Myxosoma cerebralis) sem veldur svonefndri
hvirfilveiki og IPN-veiran. Frá Evrópu barst
hvirfilveikin með frystum regnbogasilungi til N,-
Ameríku í kringum 1961, þar sem hún breiddist
ört út og olli ómældu tjóni. IPN-veiran barst
hinsvegar frá Ameríku til fiskeldisstöðva í Evrópu
með regnbogasilungum og hrognum þeirra. í Dan-
mörku varð fyrstu IPN-sjúkdómstilfella vart árið
1968 þrátt fyrir lög frá 1966 sem bönnuðu inn-
flutning augnhrogna. Rannsóknir leiddu síðan í ljós
að veiran hafði borist til Danmerkur þegar árin
1960 og 1963 með augnhrognum frá Frakklandi
og Bandaríkjunum, en sjúkdómurinn legið niðri
og hans ekki orðið vart fyrr en 1968, eins og fyrr
segir. f Svíþjóð fannst veiran fyrst árið 1969 og í
Noregi árið 1975. Slíkur flutningur sýkla hefur
orðið til þess að í ýmsum löndum hafa verið sett
lög og/eða reglur, sem hindra flutning á hrognum
og lifandi eða dauðum fiskum ákveðinna tegunda,
nema fyrir liggi heilbrigðisvottorð, er kveði svo á,
að tilgreindir sýklar hafi ekki fundist í þeim
hrognum eða fiskum sem um sé að ræða. Þetta er
gott svo langt sem það nær. Hins vegar er margur
vandinn, sem við er að etja í baráttunni gegn út-
breiðslu hættulegra smitsjúkdóma í fiskum. Var-
úðarreglur eru mismunandi strangar eftir löndum.
Ósamræmis gætir milli landa í því t.d. hvernig
eftirliti er háttað, svo og um þær sýklategundir
sem krafist er að leitað skuli. Annarsstaðar er
lítið sem ekkert eftirlit. í löndum sem eiga saman
landamæri eða vatnasvæði og búa við fyrrgreint
ósamræmi, er augljóst að gildi slíkra reglna er
takmarkað. Alþjóðleg ráðstefna er í undirbúningi
á vegum stofnana Sameinuðu þjóðanna, þar sem
reynt verður að samræma þessi atriði. Auk þess
sem hér hefur rætt verið, koma svo hrein tækni-
leg vandamál sem takmarka áreiðanleika heil-
brigðiseftirlits. Með þeimaðferðum, sem menn ráða
nú yfir, er t.d. nánast óhugsandi að finna ákveðna
sýkla í fiskum, séu þeir aðeins örfáir í hverjum
fiski. Heilbrigðisvottorð sem gefið væri út að slíkri
rannsókn lokinni gæti þar af leiðandi ekki tekið
af skarið um það, að engir sýklar væru í þeim
fiskum sem í væri leitað, og því síður í þeim
sem ekki væri hægt að komast yfir að skoða.
Sýklar sem ekki finnast við leit, geta leitt til
smitfaraldurs jafnvel þótt örfáir séu. En neikvæðar
niðurstöður endurtekinna rannsókna minnka hins-
vegar stórlega líkur á því að um sýkingu sé að ræða.
Þá er og þess að geta að ennþá skortir næga
þekkingu á eðli sumra sjúkdóma t.d. roðsára-
veikinni (Ulcerative dermal necrosis) og enn eru að
finnast nýir sýklar, sem gera erfitt fyrir um raun-
hæfar varúðarráðstafanir.
Með eftirliti og leit að ákveðnum sýklum svo og
sótthreinsun hrogna er reynt að koma í veg fyrir
dreifingu sýkla milli landa eða landsvæða. Algeng'
ast er að gerlar eða veirur sem berast með hrognum
frá sýktum klakfiski séu á yfirborði hrognanna-
Undantekningar frá því eru þó IPN-veiran og
nýrnaveikigerillinn. því þessir sýklar geta einmg
verið inni í hrognunum. Ekki er því hægt að sótt-
hreinsa örugglega gegn IPN-veirunni, því þaU
efni, sem virk eru gegn henni, dra-pu hrognm
ef þau bærust inn í þau. Til að forðast þessa veiru-
tegund verður því að afla hrogna frá klakfiskum.
sem engar veirur hafa fundist í þrátt fyrir leit. I
Bandaríkjunum er nú unnið að tilraun til að eyða
nýrnaveikigerlum, sem eru inni í hrognum, með þvl
að láta nýfrjóvguð hrognin draga inn í sig ákveðið
lyf sem leyst er upp í vatni. Enn er ekki fuH'
reynt hvort þessi aðferð ber tilætlaðan árangur, en
þær niðurstöður sem fengist hafa, lofa vissulega
góðu. Ástæða þótti til að hefja sótthreinsun
hrogna hérlendis á þennan hátt vegna þeirra
nýrnaveikitilfella, sem vart hefur orðið tvívegis 1
eldisstöðvum hér og þess tjóns, sem af þeim hlaust-
í þessu sambandi er rétt að geta þess, að ofari'
greindur nýrnaveikigerill er eini sýkillinn, sem
fundist hefur hér á landi af þeim, sem iðulega
er krafist að leitað sé vegna útgáfu heilbrigðiS'
vottorða og innflutningsleyfa til annarra landa-
Er óskandi að annarra verði ekki vart. Ljóst er
mikilvægi þess fyrir okkar eigin villta laxfiska-
stofn, svo og fyrir íslenskt fiskeldi ef menn
hyggjast beina framleiðslunni í auknum mæli a
136 — ÆGIR