Ægir - 01.06.1980, Page 10

Veðráttan,
hafið og hafisinn
Svend-Aage Malmberg, haffræðingur:
Ástand sjávar og hafis
við Island
Inngangur
Efni þessarar greinar er
um ástand sjávar í hafinu
fyrir norðan ísland - ís-
landshafi (1) - nánar til-
tekið í hafinu milli ís-
lands, Grænlands og Jan
Mayen - og tengsl þessa
ástands við útbreiðslu haf-
íss á hinu sama hafi. Höf-
undur hefur áður fjallað
um þetta efni í nokkrum
greinum (2, 3, 4, 5). Athyglin beinist sem fyrr fyrst
og fremst að hinum kalda Austur-íslandsstraumi
og þá hér sérstaklega að sjórannsóknum síðan
1970 til að athuga, að hve miklu leyti áður gefnar
forsendur og hugmyndir um orsakasambönd, þ.e.
einfaldlega fyrri niðurstöður, standist próf reynsl-
unnar.
Gögn og fyrri niðurstöður
Rannsóknir þær, sem fjallað verður um í þessari
grein, voru fyrst gerðar (5) þegar sýnt þótti, að veru-
legar sviptingar höfðu orðið á ástandi sjávar í
Austur-íslandsstraumi og víðar á norðurmiðum
vorið 1965 miðað við fyrri ár aftur til 1948-1949.
(Sjá myndir og töflur í (10)).
Allar fáanlegar mælingar á hitastigi og seltu
sjávar, sem gerðar hafa verið á afmörkuðu svæði
í Austur-íslandsstraumi (1. mynd), voru teknar til
athugunar. Meginniðurstöður voru, að aukinn
hlutur pólsjávar að vorlagi í Austur-íslandsstraumi
eftir 1964 miðað við fyrri ár (2. mynd) var í góðu
samræmi við útbreiðslu hafíssins fyrir norðan og
austan land (6). Eðlislæg skýring var gefin á stað-
háttum. Það var tiltölulega lág selta - minni en
34.7 " <>o - í yfirborðslögum Austur-íslands-
straums, sem jók lagskiptinguna til muna, en lag'
skipting sjávar af völdum seltu ræður úrslitum um.
hvort sjórinn fái kólnað niður að mínus 1.8°, sem er
frostmark hans. Þessar niðurstöður byggðust á júm
athugunum í Austur-íslandsstraumi fram að 1968.
Þær leiddu hugann að vetrarástandinu og þá að þvi.
hvort ástand sjávar að vetri í straumnum væri e.t.v-
skýringin á hugsanlegri hafískomu að ströndum
íslands næsta vor. Rannsóknir í febrúar 1969 a
umræddri slóð leiddu í ljós, að nýísmyndun gat
átt sér stað í Austur-íslandsstraumi við nægilegnn
loftkulda (4). Jafnframt voru aðstásður fyrir hafis-
sem reka kynni inn á svæðið, hagstæðar ísnum-
Hafísinn var líka með mesta móti við strendur
landsins vorið 1969 og ástand sjávar að vori 1969
1. mynd. Á afmarkaða svæðinu milli íslands og Jan Mayen hafa a^
fáanlegar samsvarandi mælingar á hitastigi og seltu sjávarins á arU!\ j
1948 1980 verið teknar til athugunar. allt frá yfirborði niður á 500 m > ^
Reiturinn er á áhrifasvæði Austur íslandsstraums (I). Tlu’ n-^(.
between lceland ancl Jan Mayen from where all availahle hydrop^^.^
observations in 1948-1980 were stncliecl. The current system is acc°rl
to (I).
314 — ÆGIR