Ægir - 01.01.1989, Blaðsíða 29

1/89
ÆGIR
21
aðstæðum með atvinnustigi og
gjaldþrotum fremur en kaup-
mætti. Við skulum bara skoða
hliðstæður úr íslenskum sjávarút-
vegi. Sölufyrirtækin okkar breyta
verði á einstökum tegundum allt
eftir aðstæðum á mörkuðum
bæði til þess að svara markaðn-
um og til þess að hafa áhrif á
framleiðendur. Engum dettur í
hug að sölufyrirtækin eigi að
halda öllu verði föstu í gegnum
þykkt og þunnt og ýmist safna
haugum af birgðum eða sinna
ekki viðskiptavinunum. Slíkt
myndi þó hafa í för með sér
ágætis stöðugleika í framleiðsl-
unni.
En það er bara ekki málið.
Málið er hvað við höfum mikið
upp úr krafsinu. Fastverðsstefna
hjá sölufyrirtækjum þýddi að
sjávarútvegurinn aðlagaði sig
ekki að markaðsaðstæðum og
tapaði á því stórfé.
Nákvæmlega sama gildir fyrir
efnahagslífið í heild. Með því að
sveifla til kaupmættinum og lífs-
kjörunum eftir aðstæðum og
halda alltaf fullri atvinnu náum
við mestu út úr atvinnustarfsem-
'nni og getum þess vegna haldið
uPpi velferðarþjóðfélagi á ís-
landi.
Markaðsskráning á genginu er
hbur í því að bregðast við breyti-
legum aðstæðum í atvinnulífinu
hvort heldur á viðskiptakjörum,
aflabrögðum eða einhverju öðru.
Stjórnvöld sem hafa tekið að
sér að skrá gengið líta alltof oft á
stöðugt gengi sem mælikvarða á
frammistöðu sína í efnahagsmál-
um. Og vegna þessa forðast þau
eins og dæmin sanna að horfast í
augu við staðreyndír og breyta
Sengi þegar þess er þörf. Við verð-
UíT> að hafa í huga þegar stjórn-
rnálamenn eru með í spilinu og
við ræðum um hvað sé skynsam-
egt, að lögmál skynseminnar
8'lda ekki alltaf um stjórnmál.
Markaðsskráning á gengi hefði
ekki í för með sér meiri verðbólgu
en núverandi fyrirkomulag. Undir-
rót verðbólgunnar er slök pen-
ingamálastjórn og ábyrgðarleysi
stjórnvalda í umgengni sinni við
erlent lánsfé en ekki fyrirkomulag
gengisskráningar.
Til þess að ná verðbólgunni
niður verður að opna fjármagns-
markaðinn til útlanda fyrir einka-
aðila sem gera fjárskuldbindingar
á eigin ábyrgð en hætta opinberri
forsjá í þessum efnum. Við það
myndu lántökurnar erlendis stór-
lega minnka og innstreymi af er-
lendu fjármagni ekki lengur verða
vandamál. Þá byggi þjóðin að
sínu og sjávarútvegurinn og aðrar
útflutningsgreinar hefðu það hlut-
verk að afla þess gjaldeyris sem
þjóðin vill eyða á því verði sem
það kostar.
Horfurnar framundan
Að lokum langar mig til þess
að fjalla um stöðuna í sjávarútveg-
inum eins og hún er nú og horf-
urnar framundan. Langflest fyrir-
tæki í sjávarútvegi munu gera
upp með tapi á þessu ári. Þrátt
fyrir greiðslur úr Verðjöfnunar-
sjóði eru ekki horfur á breytingu
á næsta ári.
Hversu tapið er mikið má deila
um en mér sýnist að flest bendi til
þess að raungengi sé nú a.m.k.
10% of hátt bæði út frá stöðu
þeirra fyrirtækja sem ég þekki
best til og eins út frá viðskipta-
halla þjóðarbúsins. Forsætisráð-
herra lýsti því yfir á ráðstefnu fyrir
rúmri viku síðan að raungengið
væri 15% of hátt en líklega er það
eitthvað of í lagt og tala á bilinu
10-15% nær sanni.
Þrátt fyrir skuldbreytingar og
meiri lán mun fyrirtækjum í sjávar-
útvegi í auknum mæli verða
lokað á næstu mánuðum ef ekk-
ert verður að gert. Ýmis fyrirtæki
eru svo illa farin að almennar
aðgerðir geta ekki bjargað þeim
og þar verður að koma til upp-
gjörs og uppstokkunar.
Astandið er orðið þannig að
atvinnuleysi fer að stinga sér
niður og upp úr áramótum má
búast við því að það verði orðið
áberandi. í lok febrúar falla úr
gildi lög um sýndarverðstöðvun
og þá koma fleiri vandamál upp
á yfirborðið, m.a. í rekstri opin-