Ægir - 01.09.1989, Blaðsíða 26

474
ÆGIR
9/89
Björn S. Stefánsson:
Afstaða til fískveiðistjómar
Stjórnvöld hafa mótað fisk-
veiðistjórn í nánu samráði
við Hafrannsóknastofnun,
Fiskiþing og Landssamband út-
vegsmanna. Nýting þorskstofnsins
hefur þótt mestu varða. Hafrann-
sóknastofnun hefur haft það
markmið með tillögum sínum um
fiskveiðistjórn að hrygningarstofn-
inn væri svo stór að viðkoma væri
örugg, en einnig hafa tillögur um
hæfilega veiði mótazt af viðleitni
til að afli mætti verða nokkuð jafn
frá ári til árs. Takmarkanir á veiði
smáfisks og seiða hafa verið rök-
studdar með tilliti til þeirrar
stefnu.
Ekki var opinber ágreiningur um
I íffræði leg rök Hafrannsóknastofn-
unar fyrr en árið 1984, en þá settu
nokkrir líffræðingar fram aðra
skoðun. Bentu þeir á, að miðað
við stöðugt fæðuframboð væri
vöxtur í öfugu hlutfalli við fjölda
einstaklinga. Þegar stofninn væri
of lítill (ofveiddur), væru fáir og
smáir fiskar sem yxu hratt, en
heildarþyngdaraukning stofnsins
yrði lítil vegna fiskfæðar. Þegar
stofninn væri of stór (vanveiddur),
væru fiskarnir margir og smáir, en
vöxtur þeirra hægur. Þá færi meiri
hluti fæðu, sem aflað væri, í við-
hald og leit að fæðu. Því yrði
heildarþyngdaraukning stofnsins
lítil miðað við þessar aðstæður.
Lögðu tveir þessara líffræðinga til
við Hafrannsóknastofnun, að vöxt-
ur fiska yrði mælikvarði á æti og út
frá því ályktað um hæfilega veiði
einstakra árganga. Þá yrði veitt
meira af smáfiski þegar æti
minnkar, en hann friðaður frekar
þegar betur árar.
Þegar árið 1964 vakti Jón jóns-
son fiskifræðingur athygli á slíku
samhengi í Náttúrufræðingnum
(Ofveiði og kjörveiði, bls. 4-8)
m.a. með þessum orðum (bls. 8):
„Eins og getið var um í upphafi,
þá er nauðsynlegt að nýta þessa
stofna á sem hagkvæmastan hátt.
Of lítil veiði getur verið jafn skað-
leg og of mikil veiði. Það hefur
t.d. komið í Ijós, að þau ár, sem
mjög sterkir árgangar af þorski
hafa verið í aflanum, hefur fiskur-
inn vaxið hægar en þegar lítið
hefur verið af fiski í sjónum. Við
skýrum þetta með því, að þegar
mikið er um fisk sé ekki nóg fæða
í sjónum fyrir allan þann fjölda. Á
árunum 1932-37 féll þorskveiðin
í Vestmannaeyjum úr tæplega 200
þorskum á 1000 öngla í tæplega
50 þorska á 1000 öngla, og er það
tákn um verulega rýrnun í stærð
stofnsins. Samtímis þessu jókst
meðalstærð 8-12 ára fiska úr 82 í
94 sm og mun láta nærri, að hér sé
um tveggja kílóa þyngdaraukn-
ingu að ræða.
Ég held, að þetta dæmi sýni, að
fjöldi einstaklinganna er ekki ein-
ráður um útkomuna, heldur er
vaxtarhraði hvers einstaklings
mjög mikilsverður. Aukningin í
vaxtarhraðanum á tímabilinu
1932-37 bætti að nokkru leyti
upp þá rýrnun, sem varð í fjölda
einstaklinganna í stofninum.
Hæfileg grisjun stofnsins er því
mikilvæg til þess að viðhalda
hámarksvaxtarhraða einstakling-
anna, þannig að bezt nýtist fram-
leiðni sjávarins hverju sinni."
Nýleg ábending af þessu tagi er
í fjölriti Hafrannsóknastofnunar
um nytjastofna sjávar og umhverf-
isþætti 1989, þar sem segir svo
um ýsuna (bls. 15) „en meðal-
þyngd eftir aldri hjá mjög stórum
árgöngum er undantekningarlaust
minni en hjá smærri árgöngum."
Enn er þess að geta um andmæli
líffræðinganna árið 1984, að þeir
töldu ekkert samband milli nýlið-
unar þorsks og stærðar hrygning-
arstofnsins. Þeir lögðu áherzlu á
gagnkvæm áhrif ætis, stærðar ár-
ganga og stærðar hinna ýmsu fisk-
stofna. Um gagnkvæm áhrif stofna
nefndu þeir sem dæmi, að loðnan
næði ekki að fullnýta fæðu sína,
dýrasvifið, ef þorskurinn ofbeitti
hana. Þessa skoðun má kenna við
vistfræði. Hin vistfræðilega kenn-
ing var sett fram alþýðlega í grein-
inni „Samspillet mellem fiske-
arterne" eftir Erik Ursin i Fisk og
hav 1978.
Hin vistfræðilega kenning hefur
ekki heldur hlotið viðurkenningu
þeirra sem ráða fiskveiðistefnu 1
nálægum löndum við austanvert
Norður-Atlantshaf, þ.e.a.s. í Dan-
mörku, Bretlandi og Noregi-
Kenningin um kosti grisjunar nýtur
hins vegar niðurkenningar varð'
andi veiðivötn hér á landi. I lög'
gjöf um laxveiði ríkir það sjon-
armið að tryggja hrygninguna me
laxafjölda á hrygningarstöðum-
Löggjöfinni hefur ekki verið breyú
þrátt fyrir þá skoðun yngri fisk1'