Tímarit lögfræðinga - 01.07.1975, Qupperneq 27

inni. Kosningabaráttan er líka dýr á okkar mælikvarða. Algengt mun
vera, að dómarar verji 50—80 þús. dollurum í kosningabaráttu sína.
Reyndar leggja þeir þetta ekki allt fram úr eigin vasa, heldur hljóta
þeir styrki frá vinum, vandamönnum og öðrum stuðningsmönnum.
Jafnvel lögmenn halda fyrir þá kvöldverðarsamkomur í fjáröflunar-
skyni. Slíkir kvöldverðir kallast „Testimonial Dinner“, og er þar hver
diskur seldur á uppsprengdu verði og komast þar oftast færri að en
vilja. Frambjóðandinn hlýtur svo ágóðann til kosningabaráttunnar.
Laun borgardómaranna fyrir vestan haf eru 40 þúsund dollarar á
ári, en yfirborgardómararnir, sem dómendur kjósa úr sínum hópi til
eins eða tveggja ára, fá 42.500 dollara í árslaun. Laun áfrýjunardómara
og hæstaréttardómara eru áþekk þessu.
Áður en lengra er haldið, þykir mér rétt að vekja athygli á því, að
þégar máli er áfrýjað til æðri réttar í Bandaríkjunum, eru yfirheyrslur
ekki endurteknar fyrir þeim rétti, heldur eru endurrit af yfirheyrslum
fyrir undirrétti látin nægja, eins og hér á landi. Hins vegar fjallar
æðri réttur í U.S.A. eingöngu um lagaatriði, en ekki sönnunarmat.
Urðu dómarar og lögmenn undrandi, þegar ég sagði þeim, að Hæstirétt-
ur fslands fjallaði bæði um lagaatriði og sönnunarmat, enda þótt yfir-
heyrslur væru ekki endurteknar fyrir þeim rétti. Og alls staðar var
viðkvæðið þetta: „It is impossible to evaluate the credibility of a testi-
mony from paper alone. You have got to see the witnesses testify."
Sennilega er þetta rétt hjá þeim.
Þegar ég kom til Bandaríkjanna, kom það mér á óvart, að Banda-
ríkjamenn nota kviðdóma bæði í sakamálum og einkamálum. Þetta er
stjórnarskrárverndaður réttur, sem dómarar sögðu mér, að menn af-
söluðu sér ógjarnan. Ég var viðstaddur nokkur réttarhöld í skaðabóta-
málum, þar sem kviðdómur sat. Það var skelfing langdreginn og leiðin-
legur process. Að mínu viti á þetta fyrirkomulag ekki við hér á landi.
Samt sem áður þykir mér rétt að segja nokkuð frá vali og hlutverki
kviðdóma í einkamálum í Bandaríkjunum.
Kviðdómendur eru valdir úr hópi kjósenda. Á ákveðnum degi eru um
það bil 40 mönnum stefnt til að mæta í tilteknu dómhúsi til að vera við-
búnir að gegna dómskyldu í kviðdómi. Úr hópi þessa fólks dregur rétt-
arþjónninn 12 nöfn. Þessir 12 taka sér sæti í kviðdómendastúkunni.
Síðan leggja lögmennirnir ýmsar spumingar fyrir þá, t.d. um starf,
þjóðfélagsstöðu, fyrri setu í kviðdómi, aðild að sams konar máli og
atriði, sem valdið geta hlutdrægni. Að þessum spurningum loknum
ryðja lögmenn kviðdóminn, og eru þá dregin ný nöfn í stað þeirra,
sem rutt er. Getur hvor lögmaður rutt átta sinnum án þess að tilgreina
21