Ægir - 01.09.2000, Síða 18

UMRÆÐAN
Snorri Péturs-
son, sérfræð-
ingur hjá Ný-
sköpunarsjóði
atvinnulifsins,
skrifar.
Greinin er
byggð á erindi
sem Snorri
flutti á ráð-
stefnu um fisk-
eldi á Hólum í
Hjaltadal.
Fjárfestar bíða
ekki í röðum
Ég verð að gera grein fyrir því í upphafi, að ég
hef ekki kynnt mér sérstaklega viðhorf ís-
lenskra fjárfesta til fiskeldis. Ég tala heldur
ekki sérstaklega fyrir Nýsköpunarsjóð, sem ég
starfa hjá, heldur mun ég fyrst og fremst fara
almennum orðum um viðhorf fjárfesta al-
mennt til fjárfestinga í atvinnurekstri, og velta
því fyrir mér hvað það er í fiskeldi, ef eitthvað,
sem kallar á sérstakt mat eða afstöðu þeirra.
„Fiskeldi er
ekki öðruvísi en
annar atvinnurekstur,
því fylgir áhætta af
ýmsu tagi."
Par var fiskeldi
hálfgert bannorð
Á árunum 1990-1997 starfaði ég
í opinberum lánasjóði. Eg held að
það séu litlar ýkjur þó ég haldi því
fram, að þar á bæ var fiskeldi hálf-
gert bannorð. Sjóðurinn tapaði
milljónatugum, raunar hundruð-
um, á fiskeldisfyrirtæki sem það
lánaði til um miðjan níunda ára-
tuginn. Þetta var aðeins eitt af
mörgum fiskeldisfyrirtækjum
sem varð gjaldþrota um svipað
leyti og bankar og sjóðir, að
ógleymdum hluthöfum, töpuðu
stórfé. Það eru einungis mannleg
viðbrögð að kippa að sér hend-
inni, að forðast eldinn eftir brun-
ann.
Eftir að gjaldþrotahrinan var
gengin yfir reyndu menn að ná
vopnum á ný. Menn litu um öxl
og reyndu að átta sig á því hvað
gerst hafði. Ástæðurnar fyrir
skakkaföllunum voru margar og
margvíslegar.
Nefna má sem dæmi mjög
óhagstæða verðþróun á eldislaxi
sem kollvörpuðu öllum fjárhags-
forsendum. Því til viðbótar var
það því miður frekar regla en
undantekning, að allar fjárfest-
ingar fóru langt fram úr áætlun-
um. Og auðvitað verður ekki litið
fram hjá því að menn gerðu ýmis-
konar mistök í eldinu, sem í sjálfu
sér er ekki óeðlilegt þar sem ekki
var á svo ýkjamikilli reynslu og
hefð að byggja.
Allt er í áttina
Sem betur fer tókst að koma
mörgum fiskeldisstöðvum af stað
á ný, eftir að búið var að „leið-
rétta“ stofnkostnaðinn og laga
hann að raunsæum tekjuvænting-
um. Fagleg þekking hefur byggst
upp, menn hafa náð tökum á eld-
inu, hafa byggt upp betri stofna
með kynbótum og innflutningi
og svo framvegis. Loks hafa svo
bankarnir létt á bremsunum og
hafa smám saman fengist til að
fjármagna lífmassa að einhverju
marki.
Það sem gerst hefur síðan hol-
skeiflan reið yfir er því allt í átt-
ina, og raunar vel það, og hefur
skapað grundvöll fyrir viðhorfs-
breytingum hjá fjárfestum.
Ólíkir fjárfestar
Ekki er hægt að setja alla fjárfesta
undir einn hatt og sjónarmið
þeirra gætu verið jafn mörg og
ólík og þeir eru margir.
Eg starfa nú fýrir Nýsköpunar-
sjóð atvinnulífsins, sem er ríkis-
stofnun með hlutverk sem skil-
greint er í lögum. Þar með er við-
horf sjóðsins að nokkru leyti lög-
bundið. Það mótast af því hvort
verkefnið telst vera nýsköpun og
líklegt til að auka fjölbreytni í ís-
lensku atvinnulífi, en umfram allt
hvort líklegt sé að það verði
arbært.
Aðrir fjárfestar, sem eru sjálfs
síns herrar, fjárfesta á eigin for-
sendum. Þar geta til dæmis ráðið
viðskiptaleg tengsl eða ávinning-
ur vegna samlegðar, til dæmis ef
eignaraðild að tveim eða fleiri
fiskeldisstöðvum leiðir til sam-
starfs eða sameiningar.
Þá eru ótaldir þeir sem fjárfesta
fyrst og fremst út frá arðsemis-
sjónarmiðum, til dæmis fjárfest-
ingarsjóðir, lífeyrissjóðir og aðrir.
Hættir að láta sporin
hræða sig
Hvort sem menn nú hafa gróða-
hyggjuna eina að leiðarljósi eða
hafa einhvern annan hvata að
auki, hlýtur það þó að vera sam-
eiginlegt með öllum fjárfestum,
að þeir vilja að fjármagni þeirra sé
vel varið svo að þeir geti vænst
þess að fá það aftur til baka með
einhverri ávöxtun, ef eða þegar
þeir kjósa.
Ef menn halda að það sé gróða-
von í fiskeldi, þá munu fjárfestar
skoða þann kost eins og hvern
annan. Og ég held því fram, að
fjárfestar séu nú tilbúnir að skoða
fiskeldi sem fjárfestingarkost, þeir
eru hættir að láta sporin hræða
sig.
Fiskeldi er ekki öðru vísi en
annar atvinnurekstur, því fylgir
áhætta af ýmsu tagi.
Hinir hæfu skara framúr
Það sem ég held að hafi gerst á Is-