Ægir - 01.09.2000, Blaðsíða 19

landi eftir að „laxaveisiunni" lauk,
er annars vegar, að menn hafa get-
að farið yfir hlutina og krufið til
megjar það sem úrskeiðis fór, og
hins vegar, að það hafa orðið
grundvallarbreytingar í íslensku
efnahagslífi, með niðurkvaðningu
verðbólgu, einkavæðingu í banka-
kerfinu, eflingu verðbréfamarkað-
ar og svo framvegis.
Þá hafa menn komist að raun
um það, að íslenskt viðskiptalíf er
ekki örðu vísi en annarsstaðar. Þar
gilda hin hörðu gildi markaðar-
ins, menn uppskera eins og þeir sá
og hinir hæfu skara framúr.
Þetta þýðir, að fjárfestar geta nú
litið á fiskeldi eins og hvern ann-
an fjárfestingarkost og metið það
með sömu mælistikum.
Að stjórnunin sé í lagi
Þau atriði sem fjárfestar ætlast til
að séu fyrir hendi í fyrirtækjum
sem þeir fjárfesta í eru í fyrsta lagi
stjórnun, í öðru lagi stjórnun og í
þriðja lagi stjórnun. Ég ætla að
endurtaka þetta. Þau atriði sem
fjárfestar ætlast til að séu fyrir
hendi í fyrirtæjum sem þeir fjár-
festa í eru í fýrsta lagi stjórnun á
fjármálum, í öðru lagi stjórnun á
framleiðslu og í þriðja lagi stjórn-
un á markaðsmálum.
Auðvitað eru mörg önnur atriði
sem skipta máli í fiskeldisfyrir-
tæki og eru forsenda fyrir rekstri,
til dæmis húsakostur, heitt og
kalt vatn og eða sjór, landrými,
tækniþekking, eldisstofnar,
markaðsaðstæður og margt fleira.
Þetta eru hins vegar nánast sjálf-
sagðir hlutir, og ef þeir eru ekki
fyrir hendi þá er hægt að kaupa þá
eða að líta á aðra eldisstöð.
Aðhald, natni,
eftirlit og þjónusta
Lykilatriðið í fiskeldi, eins og
raunar öllum rekstri, er hins veg-
ar fólkið sem þar vinnur, og þá
ekki síst þeir sem þar stjórna. I
rekstri eins og þessum er það frek-
ar en ekki summa smáatriðanna
sem ræður því hvoru megin
striksins útkoman verður og þá er
það stjórnunin í heild, sem skipt-
ir máli: aðhald og útsjónarsemi í
fjármálum, og ekki síst fullkomin
röð og regla í öllum fjárreiðum,
sem er forsenda alls eftirlits og
áætlanagerðar.
Agi, natni og strangt eftirlit í
framleiðslu er forsenda þess að há-
marksárangur náist í framleiðslu,
vinna þarf með ítrustu vísinda-
legri nákvæmni á öllum stigum
framleiðslunnar.
Metnaðarfull þjónusta við við-
skiptavininn, ásamt sífelldri leit
að betri leiðum til að gera hann
ánægðan, treystir viðskiptasam-
bönd og ber út orðstír framleið-
andans.
Þetta sxðasta atriði er raunar
efni, sem ég hefði gjarnan viljað
að væri fjallað um á þessum vett-
vangi, og það af til þess hæfari
mönnum en mér. Ég hef það á til-
finningunni, að markaðsmál
sumra fiskeldisfyrirtækja séu ekki
í nógu góðu lagi. Ég velti þvf fýr-
ir mér hvort tiltölulega lítil fýrir-
tæki geti með góðu móti stundað
þá markaðsstarfsemi, sem nauð-
synleg er. Er hugsanlegt að hægt
væri að ná betri árangri með sam-
vinnu nokkurra fiskeldisstöðva?
Með þessu er ég ekki að kasta rýrð
á þá aðila sem annast söluna í dag,
hvort sem það eru starfsmenn fyr-
irtækjanna sjálfra eða umboðs-
sölufýrirtæki.
Langtímafjárfesting
Af því sem ég hef sagt hér á und-
an mætti ætla, að fjárfestar standi
í röðum og bíði eftir að fá upp í
hendurnar tilboð um að fjárfesta í
fiskeldi. Allir vita að það er ekki
svo.
Það er nefnilega þannig að það
verður að flokka fjárfestingu í
fiskeldi, að minnsta kosti nýrri
fiskeldisstöð, sem langtímafjár-
festingu. Ég veit ekki nákvæm-
lega hvað það tekur langan tíma
frá frjóvgun hrogna þar til fiskur
er kominn í sláturstærð, en það er
langur tími á mælikvarða fjár-
festa. Það líða í flestum tilfellum
mörg ár þar til fýrirtækið er farið
að „rúlla“; er orðið fjárhagslega
sjálfbært. Jafnvel þótt fyrirtækið
sé komið á beinu brautina er ólík-
legt að það verði skráð á verð-
bréfaþingi, svo viðskipti með
hlutabréf gætu verið þung í vöf-
um, í besta falli.
Eins og ég gat um áður geta
sumir fjárfestar haft „önnur"
markmið þegar þeir fjárfesta í
fiskeldi, og á því það sem ég nefni
hér á eftir ekki endilega við um
þá, en það gildir hins vegar um þá
sem ráða yfir mesta fjármagninu;
fjárfestingarsjóði og lífeyrissjóði.
Þessir aðilar hafa í vaxandi mæli
á undanförnum árum fjárfest í
hlutafé, meðal annars vegna auk-
inna tekna, aukins sparnaðar og
samdráttar í lántöku hins opin-
bera. Markaðurinn er því í nokkru
ójafnvægi, menn eru enn að ná
áttum. Þess vegna kjósa fjárfestar
að beina fjármagni si'nu í fjárfest-
ingar, sem geta skilað sér eftir til-
tölulega stuttan tíma, eru nær
markaði, eins og það er oft kallað.
Þetta er þvi' vandi fiskeldis
varðandi útvegun áhættufjár-
magns: það tekur of langan tíma
að búa til gróða fyrir fjárfestana.
Þetta stendur til bóta. Verðbréfa-
markaðurinn er ungur og á eftir
að þroskast. Jafnvægi á eftir að
komast á í efnahagslífinu. Ég held
að flest þau fiskeldisfýrirtæki sem
starfandi eru í dag hafi sýnt fjár-
málaheiminum að áhættan þar er
ekki meiri en gerist og gengur, að
því tilskyldu að fýrir hendi sé
þekking og hæft starfsfólk.
„Þau atriði sem
fjárfestar ætlast til
að séu fyrir hendi í
fyrirtækjum sem þeir
fjárfesta í eru í
fyrsta lagi stjórnun,
í öðru lagi stjórnun
og í þriðja lagi
stjórnun."
Fjárfestar tilelnki sér
langtímaspátækni
Við skulum ekki gleyma þvf að
það er langt stökk frá því að
kaupa og selja ríkisskuldabréf og
víxla í það að spá á hlutabréfa-
markaði. Við getum haft það í
huga, að fýrir örfáum árum feng-
um við aðeins veðurspár fyrir
næsta sólarhring, en nú þykjast
menn geta spáð allt að viku fram í
tímann. Þegar um hægist megum
við eiga von á að fjárfestar tileinki
sér langtímaspátækni og þá munu
fiskeldisfýrirtæki eiga betri tíð í
vændum.