Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1922, Síða 8

6
kenslustofnun heldur á hann einnig að vera rannsóknar-
stofnun. Aðalatriðið er, að hann, svo langt sem starf hans
nær, geti veitt námsmönnum sínum jafngóða mentun og
aðrir háskólar alment veita, og að hann geti lagt af mörk-
um sinn skerf til hins sameiginlega þekkingarfjársjóðs mann-
kynsins, vísindanna. En spurningin er þá þessi: er þess að
vænta, að vort fámenna þjóðfjelag geti borið uppi menta-
stofnun, er rækt geti þessi hlutverk? Sú spurning er einn lið-
ur i annari umfangsmeiri spurningu, þeirri spurningu, hvort
Jjjóð vorri sje unt að lifa lífi menningarþjóðar. Um það hefir
verið elast. Jeg minnist þess að hafa lesið þau ummæli út-
lends fræðimanns, er ferðast hafði hjer á landi fyrir skömmu,
að hann furðaði sig á þvi, og taldi það heimskulega ofdirfsku,
að oss skyldi lcoma það til hugar að færast það í fang að
lifa lífi menningarþjóðar í hálfgerðu heimskautalandi. En
það mark höfum vjer samt sett oss. Og vjer höfum gert það
í þtirri trú, að landið, þrátt fyrir hnattstöðu þess, geti borið
menningarlít' og að þjóðin væri þeirri atgervi gædd að hún
gæti lifað menningarlifi. Jeg geri ráð fyrir, að vjer sjeum
allir sannfærðir um, að þar höfum vjer á rjettu máli að
standa. Hitt dylst engum að örðugleikarnir á menningar-
brautinni eru margtaldir hjá oss á við það sem er hjá öðr-
um tjölmennari og rikari þjóðum. Vjer getum þvi heldur
eigi vænst þess, að menning vor verði eins fjölbreytt og eins
auðug og menning þeirra. En alt um það getum vjer gert
oss von um, að vjer getum verðskuldað að vera taldir i tölu
menningarþjóða heimsins. Til þess að svo verði, verðum vjer
að rækja margvíslegar skyldur. Ein skyldan, og það ein æðsta
skyldan, er sú, sem lýtur að mentalifi þjóðarinnar, og það er
sú skylda, sem háskóla vorum kemur mest við. Það er sú
skylda, sem honum er einkum ætlað að rækja. Og þar er
um tvent að ræða, að þiggja og að veita, að fylgjast með
visindalifi annara þjóða og gera það og þær nýjungar, er þar
verða, arðberandi fyrir menningu vora, og reyna eftir mætti
að leggja sjálfstæðan skerf til visindanna, reyna að finna nýja
þekkingu og miðla öðrum þjóðum henni. Fyrst í stað meg-