Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1941, Side 36
34
= kvernsteinn og gréa fjall = kvernfjall, en gréa er til orðið
úr grewan, sbr. Hj. Falk í NTS. 1928, 5 nn.).
Að hrækja er einnig táknað með sp(h)jéu-, sem er bersýni-
leg eftirherma á hreyfingum talfæranna við að spýta út úr sér
(s táknar, að því er ég bygg og síðar verður drepið á, rennandi
vatn eða vökva, p er varahljóð lokað og sérhljóðið i er grannur
stafur, er táknar hreyfing frá manni, shr. t. d. pissa!). Til þess-
arrar rótar teljast í íslenzku spýja, spýta, spotta (tökuorð úr
miðlágþ. spotten, eiginlega „spýta á e-n“), sömuleiðis spé (úr
miðlágþ. spé, úr spaiwa- „það, sem spýtt er á e-n“).
Þá skal loks minnzt á mat og drykk og svefn. Af rótum
þeim, sem tákna að eta, eru kunnastar í germönskum málum
ed- og mad-. Enginn vafi er á því, að þessi hljóð eru eftirlík-
ingar á starfsemi tanna og vara, er etið er, og' gæli sú fvrri
því átt við þá fæðu, er tvggja þarf sérstaklega, en rótin mad-
er eftirlíking á hreyfingu varanna eða japli. Til rótarinnar ed-,
shr. lat. edo, gr. eöopai, teljast i íslenzku: eta, át, áta, Áti, sæ-
konungsheiti, eig. „sá, sem etur með öðrum (mötunautur)“,
æzli, etja i merkingunni „láta eta“, jata, kvk., sennilega einnig
jptunn, sömuleiðis tpnn (shr. lat. dens, úr edens), Rata-toskr,
nafn á íkorna Yggdrasíls, eig. „nagtönn“ (úr tunþ-ska, shr.
e. tusk), enn fremur tindr, kk. og tönnla (oft ritað ranglegá
töngla i nútíðarmáli). Til rótarinnar mad-, er upprunalega
mun hafa táknað „að sjúga brjóst“ og síðan „að verða saddur,
glaður“, shr. fornindv. mádati „að vera drukkinn, hafa gnægð,
vera glaður“, lat. madeo, -ére „vera votur“, mattus „drukk-
inn“, teljast í íslenzku matr og' metja (þát. matti) „slokra i
sig“ (um liunda), mettr og orðið masti, kk. (í nútíðarmáli)
„hrjóstvarta“, shr. gr. ua'Cóg, sömu merkingar, og þýzku mast,
mástung „fóðrun“, shr. ennfremur í no. máll. mastig „sterkur,
þróttugur“.
Aðrar rætur, er tákna að eta, eru:
ek- (shr. fornindv. acnáti ,,etur“), í ísl. æja (áði), úr alijan,
áning, áfangi (úr ái-vangr), agn, egna, agnúi (úr agn-hnúi
= knúi, shr. í norsku (i Konungsskuggsjá) agnör, kvk„ i
sörnu merking og agnúi), ennfremur jaxl (úr eh-s-l-az), jagl,
jaga, jagast, jagg og jaggra. Gómliljóðið k í ek- er tákn þess,
að ek- merki að tvggja með góninum, likt og orðið tyggja,
scm er til orðið úr kyggva, shr. þý. kauen, e. chew (idg. gieu-).
Líks eðlis eru einmitt orðin japla og’ jappa (shr. e. yap) og
jamla „hiðja þrálállega um e-ð“, shr. í sæ. máll. jama og
jamhla „þvaðra“, ennfremur jarga „þvaðra í sífellu“, sæ. máll.