Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1941, Page 74

72
sjó. Ella væri lítt hugsanlegt, er litið er á þær mörgu rætur,
er tákna rennandi eða ólgandi vatn, að jafnmargar rætur, er
byrja á s, hefðu smámsaman skapazt meðal indógermanskra
þjóða. Það er einmitt þörf hins daglega lífs, þörf til þess að
skapa orð fyrir hin venjulegustu hugtök hins indógermanska
frummanns, er lýsti lífi lians og daglegum viðfangsefnum, er
olli því, að sum frumhljóð náðu meiri úthreiðslu en önnur.
Þess vegna er s vfirgripsmesti bókstafurinn i orðabókum
indógermanskra þjóða, ekki sízt germanskra. Ef Frum-
Indógermanir liefðu upprunalega dvalið t. d. á sléttum Rúss-
lands, en fjarri sjó, væri raunar hugsanlegt, að allmargar
s-rætur hefðu orðið til, sem táknuðu rennandi eða ólgandi
vatn, en ýmis önnur rök liniga að því, að indógermanskir
frumbúar hafi dvalið við sjó og' verður vikið nánar að því í
síðasta kafla þessa rits.
Að þessu athuguðu verður eðlilegast að lita á uppruna
indógermanskra róta, er hyrja á s, á eftirfarandi hátt:
Indógermanskar rætur, er tákna:
1) að renna (um vatn eða vökva),
2) að ólga (um vatn eða vökva),
3) að hreyfa.
Nokkrar indógermanskar rætur, er hvrja á s, tákna að ausa
vatni eða súpa og eru því skyldastar þeim, er nefndar eru
undir 1 og 2. Aðrar tákna t. d. að svíða eða brenna og eru því
skyldastar þeim, er taldar eru undir 3. Þá eru allmargar rætur,
er byrja á s, sem eru eftirhermur á ýmsum náttúruhljóðum
(t. d. fuglahljóði) eða tákna einhvers konar rödd eða söng.
Verða þær athug'aðar í kaflanum um hljóðgervinga.
Rætur þær, er byrja á s, sem lákna hrevfingu, eru margs-
konar, og verða nú s-ræturnar athugaðar í eftirfarandi röð:
1) að renna,
2) að ólga,
3) að ausa vatni eða súpa,
4) að hreyfa:
a) skríða,
b) skrika (renna),
c) beygja, snúa, sveifla, varpa, hrista, draga,
d) skreppa saman,
e) stckkva,
f) dingla, kippast við, hrevfa snögglega,
g) láta, falla.
j