Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1941, Síða 131
129
greinilega, dragast áfram“, fær. baldra „liafa hátt“, sæ. ballra;
sennil. (í nútíðarmáli) bala „draga fram lífið“ (hann balir enn
„hann lifir enn, dregst enn áfram“), sbr. no. bal, hvk. „há-
vaði“ og bala „liafa hált“, fær. balast „streitast áfram“, sbr.
sæ. máll. ballsa „arka áfram“ (l. d. í snjó). Frumrótin bhel-
sést í fornprússn. billit „tala, mæla“, lít. bilstu, bilaú, bilti
„byrja að tala“, lettn. bilút „gráta“. Til þessarrar frumrótar
telst vafalaust rótin bheld- „berja, slá“ (WP. II, 184): bölti
(og böltur) „járnbolti“ (einnig „lilil bæð“) og bpltungr, kk.
„mikill bylgjugangur, hvaltegund“, sbr. dö. baltre, no. máll.
baltra „veltast áfram“, þý. balzen og bolzen, dö. bolte „velt-
ast“. Enn fremur bolti (tökuorð) „járnbolti o. fl.“, sæ. bult,
mlþ. bolte (þý- bolz, bolzen), e. bolt. I idg. máluin sést þessi
rót bhel-d- í lit. beldú, -éti „berja, slá“, báldau, -yti „skarka,
gera háreysti“.
norr. prump-: prumpa „freta“ (prump, hvk.), prompa,
sömu merkingar, prompinn „gleiðgosalegur“ prumpr, kk.
„dindihnenni“, no. máll. prumpa „freta“, sæ. máll. pruinpa,
pruppa, e. máll. proop; prumphœns og prompa, kvk. ==*
margæs (einnig mári-prompa nefnd) „anser torquatus“.
Sams konar hljóðorð er sæ. prutta „freta“, sbr. sæ. prútgás
„branta berniela" (eftir gargi fuglsins) likt og ísl. hrotgás er
af hrjóta, sbr. hroðgás (af hroði), dö. radgaas, fdö. raagaas,
no. máll. rotgaas, sbr. einnig boll. rotgans, þý. rotlgans, rot-
gans (úr norrænu).
germ. prut(t)-: prútta „reka besta með því að blása gegn-
um lokaðar varir“ (= trutta), einnig „þjarka (um verð)“,
dö. prutte, sæ. pruta, no. pruta „þjarka, rífast“, prúttinn, no.
pruten, sbr. mlþ. proten, protelen „þvaðra, babbla“ (lioll.
preutelen ,,nöldra“), enn fremur no. máll. prutten „afundinn,
fýldur“, þý. protz „montinn“, jirotzen „rifna af monti“,
protzig, lýs.orð, holl. pruttelen „nöldra“, frísn. prottelje.
Skylt þessum orðum er prata „þvaðra“, no. prata, dö. prate
(lökuorð úr mlþ. praten, sbr. e. prate).
bhrág- (WP. II, 193): brak, hvk. og braka, sögn, dö. brag,
no. braak, sæ. brak „hávaði“ og brák „óró, erfiðleikar“, mlþ.
brak, hvk. „brot, tjón“, mliþ. brach, kk., braka, kvk. „blind-
sker (er brýtur á)“, sbr. fbþ. bralit „bávaði“, mhþ. brehten
„kalla, æpa“ og ísl. brækta „jarma“, dö. bræge, sæ. bráka,
no. máll. brækja, brækta, sbr. frö. braire „skrækja“ (eins og
asni), brailler „jarma“. Frumrótin er eftirlíking á brak-bljóði
og sést i lat. fragor „bávaði“, „suffrágium „atkvæðagreiðsla,
17