Árbók Háskóla Íslands - 31.12.2006, Qupperneq 164

Markmiðið er að vekja athygli á mikilvægi vísindamiðlunar til samfélagsins til
þess m.a. að auka skilning almennings á vísindum. tækniþróun og nýsköpun.
Með framlagi tit vísindamiðlunar er átt við sérstakt framtak sem miðar að því að
auka skilning og áhuga almennings á öllum aldri á vísindum og nýsköpun og
mikilvægi þeirra í nútímasamfélagi. Við mat á tilnefningum til verðlaunanna var
tekið tiLLit til brautryðjendastarfs, frumleika og árangurs framlags til vísinda-
miðtunar. í umsögn dómnefndar kom m.a. fram að Ari Ólafsson hefði vísinda-
miðlun að hugsjón - hann væri bæði frumkvöðult og brautryðjandi á því sviði.
Ari hefur á undanförnum árum staðið fyrir námskeiðum fyrir börn sem miða að
því að kynna undur eðlisfræðinnar og auka áhuga og skilning atmennings á
vísindum. Ari ervinsætl kennari og hefur sérstakt Lag á að gera eðlisfræðitil-
raunir skemmtilegar. Hann er einn upphafsmanna námskeiða fyrir bráðger börn
og átti frumkvæði að Tilraunahúsi. skemmti- og fræðasetri á sviði vísinda og
tækni sem Háskóli Islands, Orkuveita Reykjavíkur og Kennaraháskóli íslands
standa að. Eðlisfræði í eldhúsinu. þurrís sem slökkviefni. hamskipti efna. tónblær
htjóðfæra, Van de Graaf-ævintýri. hitaloftbelgir og Ljóstilraunir af ýmsum toga eru
dæmi um viðfangsefni Ara sem miða að því að opna almenningi sýn á þátt
eðtisfræðinnar í daglegu lífi. f nýlegri skýrslu OECD kemurfram að nemendur í
raunvísinda- og verkfræðigreinum séu of fáir hérlendis. TiLraunahúsi er ætlað að
örva skapandi nám barna með samspili leiks og tækni. Starfsemi þess mun
ennfremur styrkja kennslu á sviðum tækni og vísinda á öllum skólastigum.
Örtæknikjarni opnaðurvið Háskóla íslands
Föstudaginn 29. september opnaði Kristín Ingólfsdóttir rektor með formlegum
hætti nýjan örtæknikjarna í Háskóla (slands.
Opnunin markaði áfanga í umfangsmikiLli tækjauppbyggingu í örtækni á íslandi
sem staðið hefur frá árinu 2004 með þátttöku stjórnvalda (Vísinda- og tækniráðs
með markáætlun á sviði örtækni). Háskóta íslands, Raunvísindastofnunar
Háskólans. Iðntæknistofnunar. Rannsóknastofnunar byggingariðnaðarins og
Háskólans í Reykjavík. Tækjakosti hefur verið deilt á tvo örtæknikjarna og er
annar þeirra staðsettur í HáskóLa IsLands en hinn á Iðntæknistofnun. Ráðgert er
að heildarfjárfesting í tækjabúnaði fyrir þessa tvo örtæknikjarna fyrir árin 2004-
2007 muni nema um 150 milLjónum króna.
Örtæknin (míkró- og nanótækni) hefur haft gríðarleg áhrif á tækniþróun undan-
farinna áratuga. í tölvutækni. samskiptatækni. efnistækni. líftækni. læknisfræði og
á fleiri sviðum. Ljóst er að sú þróun mun halda áfram og að nýrra uppgötvana er
enn að vænta. Með tilkomu örtæknikjarnans er stigið mikitvægt skref sem mun
gefa íslensku rannsóknasamfélagi kost á að taka enn virkari þátt í þessari þróun.
Háskóli ístands og Raunvísindastofnun hafa Lagt 200 fermetra tilraunastofur undir
örtæknikjarna í húsi verkfræði- og raunvísindadeilda (VR-III) við Suðurgötu. í
þessu rými hefur meðal annars verið innréttað 50 fermetra hreinherbergi en það
er aðstaða þar sem rykmengun í andrúmstoftinu er haldið í Lágmarki. Þetta er
nauðsyntegt þegar framleiða á hluti sem eru jafnstórir eða minni en einstök
rykkorn. Fjöldi rykagna í lofti hreinherbergisins er aðeins um 1/1000 af því sem
gerist í venjulegu skrifstofurými. Rykmengun í hreinherbergi kemurfyrst og
fremst frá fólkinu sem þar starfar og klæðist það því sérstökum hlífðarbúningum
til að lágmarka þessa mengun.
Aðstöðu sem þessa má finna við flesta stærri háskóla en hún er sú fyrsta sinnar
tegundará íslandi. Örtæknikjarninn gefur vísindamönnum. framhaldsnemum og
fyrirtækjum möguleika á að framleiða hluti á örsmæðarkvarða úrýmsum efnum.
t.d. gleri. plasti. málmum eða hátfteiðurum. Hægt er að prenta í þessi efni munst-
ur niður í u.þ.b. 600 nanómetra og þykkt efnanna getur verið atlt niður í einstök
atómlög (<1 nanómetri). Aðstaðan mun nýtast í rannsóknum í eðtisfræði. efna-
fræði, verkfræði og lífvísindum og hafa nokkur íslensk sprotafyrirtæki þegar lýst
áhuga á samstarfi við örtæknikjarnann.
Við opnunina lýsti Kristján Leósson aðstöðunni. Kristín Ingólfsdóttir hélt ávarp um
örtækni og opnaði Örtæknikjarnann formlega og síðan gafst gestum kosturá að
skoða aðstöðuna með leiðsögn vísindamanna og fylgjast með vinnu þeirra. m.a. í
hreinherberginu. Meðal gesta var menntamálaráðherra. Þorgerður Katrín Gunn-
arsdóttir. Fékk viðburðurinn ágæta umfjöLLun í fjölmiðLum. flestum prentmiðlum
og í fréttum NSF-sjónvarpsstöðvarinnar.
162