Dýraverndarinn - 01.05.1980, Qupperneq 15

ýmis konar, einkum smákrabbadýr
eitt (Euphausia), sem mikið er af í
norðurhöfum. Er þá skiljanlegt,
hvers vegna haftyrðillinn er oft að
flækjast innan um lausan rekís, því
að þar er margt af slíkum smádýr-
um. Á vetrum hrekur hann oft
undan veðrum á land upp, oft langt
upp til fjalla, og ferst hann þá unn-
vörpum.
(Stærð: v: 120—130 mm; n.
14—15 mm; fl. 19—21 mm. Þyngd
160—170 gr.)
LUNDINN
(Fratercula arctica arctica (L)
Fullorðinn lundi í varpbúningi
er grásvartur á höfðinu ofan og aft-
anverðu. Að öðru leyti er hann all-
ur svartur hið efra, á baki, vængj-
um og stéli. Andlitið og kverkin er
hvít, en þar fyrir neðan er breitt,
svart hálsbindi, sem nær saman við
svarta litinn á bakinu. Það er mjóst
framan á hálsinum, en breiðara á
hliðunum. Lundinn er eygður mjög,
en þó er það minnst augað sjálft,
mógrátt, sem er mest áberandi,
heldur er það augnaumgjörðin öll,
sem mesta athygli vekur. Á báðum
augnalokum eru fiðurlaus húðþykk-
ildi, blágrá að lit, sem mynda um-
gjörð utan um augað. Á efra augna-
lokinu er það þríhyrnd plata, en
ferhyrnd á því neðra; en jaðrarnir
ú augnalokunum eru rauðgulir, og
mynda þeir hring utan um augað.
Nefið er frekar stutt, en herfilega
þunnt og flatt, eins og klipið hafi
verið í það, og er nefhæðin því oft
álíka og neflengdin. Fremur er nef-
ið rautt, en utaná hliðum þess eru
3—4 hvítgráar þverrákir og skorur,
en gulleitir hryggir á milli þeirra,
sem ná upp að nefrótum. Efst er
nefið blágrátt, með hárri, gulri
bryggju, þar sem það mætir fiðrinu.
DÝRAVERNDARINN
Nefhryggurinn er boglína, og nef-
broddurinn, sem er gulleitur,
beygist niður fyrir neðra skoltinn.
Þá er og gulrautt, hornkennt húð-
þykkildi í munnvikunum, en munn-
urinn að innanverðu og tungan er
gui. Fæturnir eru rauðir.
Á vetrum er hann svartleitur í
andliti, frá nefrótum upp að aug-
um. Þá er hann allur rilkomuminni
ásýndum, því að hann hefir þá fellt
allt skrautið, bæði af nefi og and-
liti. Fer þessi felling fram á haust-
in, í ágúst—september, um leið og
hann fellir fiðrið og fer í vetrar-
búninginn. Vetrarnefið er þá eigi
eins áberandi, því að utan af því
eru fallnar bryggjur allar og þykk-
ildi, og sömuleiðis eru á brottu
hornþykkildin í kringum augun og
í munnvikunum. Ungir lundar eru
allir enn dekkri í andliti, en grá-
hvítir hið neðra. Nefið á þeim er
sléttara, engar skorur eða bryggj-
ur; það er gulleitt, en dekkra í odd-
inn. Fæturnir eru gulrauðir. Ung-
inn, kofan, pysjan, er mósvört, hvít
á kviðinn.
Lundinn er afar algengur um-
hverfis land; fer honum ólíkt og
teistunum, sem eru nær alls staðar
með ströndum fram, en óvíða er
nema strjálingur af þeim, er lund-
inn er alls staðar þúsundum saman.
Lundinn er farfugl að því leyti, að
hann fer á haf út á vetrum eins og
sumir aðrir svartfuglar. Hve langt
hann fer, er eigi vitað, því að það
er svo stutt síðan, að farið var að
merkja þá.
Lundinn kemur allsnemma á vor-
in (þ. e. í apríl—maí) eftir ára-
ferði til varpstöðvanna, og fer hann
þá að dytta að húsakynnum sínum,
því að hann verpur í holum, sem
hann oftast grefur sjálfur niður í
grasrótina. Á vorin fer hann því
fyrst að hreinsa út gamlar holur,
eða hann grefur sér nýjar, ef fyrra
árs holur hafa spillzt. Holurnar eru
sjaldnast grynnri en 1 meter, en
15—20 cm í þvermál. Þær eru jafn-
an grafnar nokkuð skáhallt upp á
við, inn í jarðveginn. Innst inni
gerir hann sér hreiður úr grasi,
mosa o. fl. Þar verpur hann egginu
sínu, því að hann á aðeins eitt egg.
Það er hvítt á lit og eigi sérlega
stórt. Varptíminn er frá því seinni
partinn í maí og fram um miðjan
júní. Utungunartíminn er um það
bil 5 vikur, og er unginn í dún-
fiðri um 5—6 vikna tíma. Á þeim
tíma annast foreldrarnir þá og bera
mat til þeirra inn í holurnar. Ung-
arnir fara venjulegast á sjóinn um
mánaðamótin ágúst og september
eða síðar. Eru þá ungarnir orðnir
sjálfbjarga að mesm. Þegar fer að
hausta að, hverfa lundarnir, ungir
og gamlir, á brott frá landinu og
halda þeir þá eitthvað suður á bóg-
inn þangað, sem veður eru mildari.
Um vemrnætur eru þeir jafnan allir
á braut.
Erlendis á lundinn heimkvnni í
Færeyjum, Noregi, Bretlandseyjum,
í Norður-Ameríku allvíða og auk
þess víða um íshafslöndin, t.d. á
Grænlandi, Spitzbergen, Novaja
Zemlya, Jan Mayen o. v. Eru þekkt-
ar nokkurar undirtegundir af hon-
um á þessu svæði.
(Stærð: 1. 304—356 mm; v. 158
—177 mm; n. 43—54 mm; nefhæð
við rót: 31—44 mm; fl. 15—17
mm. Þyngd um 750 gr.)
15