Stúdentablaðið - 01.02.2007, Blaðsíða 4

Guðfræði
Háskólakapellan okkar
Háskóli Islands á svo stórt og
mikilvœgt verkefni að vinna með
þjóð vorri, að hann fær ekki dulist.
Og nú hafa honum verið reist svo
vegleg heimkynni að þau fá heldur
ekki dulist. Islenska þjóðin á hér
nú hið glœsilegasta musteri mennta
og menningar. Hingað beinast
vonir hinna vitrustu og bestu manna
þjóðarinnar. „Borg, sem stendur uppi
á fjalli fœr ekki dulist!"
Þessi dagur er mikill merkisdagur
í sögu islenskrar kristni og kirkju,
er vígð er kapella í hinni fyrstu
háskólabyggingu landsins. Fyrir
mínum sjónum er hún tákn nýrrar
dagsbrúnar - nýrrar dagrenningar í
þjóðlífi voru.
Það er merkilegt mál og mikið
þakkarefni oss Islendinga, að vér
skulum nú um þessar mundir hafa
aöstöðu til þess að reisa nýtt musteri
mennta- og menningarstarfa, þegar
svo margar þjóðir horfa á hin miklu
verðmœti, sem menning þeirra hefur
skapað þeim, eydd og lögð i rústir.
Kirkjur, háskólar og vísindastofnanir
sem báru í sér skilyrði til þess að
hefja þjóðir á æðra stig menningar
og farsældar eru brend í eldi
eyðileggingarinnar, sumstaðar,
þar sem hin glæsilegustu tákn
menningarinnar stóðu, stendur ekki
steinn yfir steini. En hér hefir risið
upp fögur borg - sem ekki fær dulist,
glæsilegur háskóli, fegursta bygging
landsins, og helgidómur hennar er
vígður í dag.
Mér finnst, að ég megi þakka
í nafni allrar hinnar íslensku
þjóðar forvígismönnum háskóla-
byggingarmálsins fyrir það, að þeir
gleymdu ekki að helga drottni stað í
þessu húsi. Ef kapellan hefði gleymst,
hefði byggingin orðið fátæklegri og
þá hefði verið hér allt öðruvísi um
að litast í dag. Þá hefði bæði verið
kaldara og dimmara yfir húsinu.
Nýtt Ijós er að renna uppfyrir mörgum
ágœtustu andans og vísindamönnum
heimsins: Trú og vísindi geta fylgst
að og eiga samleið. Þessi kapella er
tákn þess, að andlegir forystumenn
Islands sem hér hafa verið að verki,
líta svo á.
Vísindastofhunin verður að standa á
bjargi þeirra trúar, sem á að kjörorði
orðin, sem letruð eru hér á altari
kapellunnar: „Sannleikurinn mun
gera yður frjálsa. “ Kapella Krist í
háskóla, það á vel við. Hann var hinn
mikli kennari.
Hér, i þessari kapellu, verður á
ókomunum tímum staður til þess að
leita guðs í bæn og tilbeiðslu. Hingað
mun stúdentinn og háskólakennarinn
leggja leið sína, og beygja kné sín.
Hér verður heilagur friðarstaður.
Vér þurfum á slikum stað að halda
í þessum heimi háreistinnar og
vopnagnýsins.
Hinir mikilvœgustu hlutir í þessum
heimi gerast venjulega ekki innan
um fjöldann. Þar leysast ekki hin
stóru viðfangsefni og vandamál. Það
er á einverustundum sem Ijós fellur
inn í mannshugann og yfir skilning
mannsins... Mættuþeir, sem hérganga
inn í þessa kapellu eiga hér stórar
stundir og sjá sýnir sannleikans. Eg
hygg, að þeir menn fagni (?) sem í
framtíð ganga fram hjá kapellunni í
þessu húsi. Mér finnst, að hún hafi
eitthvað við sig sem laðar og kallar á
mann, að hér verði að finna inni birtu
og fegurð, sólskin andans, þegar
vísindin ef til vill verða of einhliða, of
þurr og köld. Þvi að það er satt, sem
skáldið kvað, að:
Sjálft hugvitið, þekkingin
hjaðnar sem blekking,
sé hartað ei með
sem undir slœr.
En trúin á hinn eilífa sannleik, er
hjartsláttur vísindanna. Og þessi
kapella skal vígð í trú á sannleikann,
hinn eilífa sannleika, í trú á hann,
sem er mannkyninu „vegurinn,
sannleikurinn og lífið, “ í trú á guð
föður - foður allra manna og allra
þjóða.
Ljósið í kapellunni, Ijós guðs,
logi svo alla dag, alla tíma og dreifi
geislum sinum, lýsi öllum, sem hér í
þessu húsi eiga að vinna að vísindum
og mennt og menning þjóðar vorrar.
Vísindin efla alla dáð
orkuna styrkja, viljan hvessa
vonina glæða, hugann hressa
fiarsældum vejja lýð og láð.
Þar sem Ijós sannrar menningar skín
yfir landið, þar er hamingjunnar
land.
Kapella háskólans, sem vér vígjum í
dag er stórfögur. Hún er hið fegursta
listaverk. Efniviðurinn er að mestu
íslenskur og íslenskt hugvit, snilli
og íslenskar hendur voru hér að
verki. Mér finnst kapellan vera eins
og fögur - hljóð bæn hinnar íslensku
þjóðar guðs - á þessum viðsjárverðu
tímum, þegar lífið á jörðinni er svo
mörgum skuggum vafið, bæn til guðs
um að þjóðin fái að lifa ifriði, fái að
lifa menningarlífi, frjáls og i skjóli
hins almátka.
Ég vil svo nota þetta tœkifæri til
þess að færa háskólanum, sem á
morgun verður vígður, blessunaróskir
íslensku kirkjunnar. Osk vor og bæn
er sú, að Ijósið í kapellunni megi lýsa
yfir sannleiksleit og vísindastarfsemi
háskólans, að hann verði Ijósstöð
íslenskrar menningar. Borg sem
stendur á fjalli og ekkifær dulist.
Ræða flutt af Sigurgeiri Sigurðssyni
við vígslu Háskólakapellunnar 16.
júní 1940
Kapella Háskóla íslands
Ljósmyndari: Birgir Freyr Birgisson
Ég byrja þessa grein á brotum úr
ávarpi hr. Sigurgeirs Sigurðssonar
biskups. Ég tel það vera holla
lesningu fyrir okkur stúdenta til að fá
tilfinningu fyrir þeim aðstæðum og
hugsunarhætti sem var ríkjandi um
það leyti þegar Háskóli okkar var að
byggjast upp.
Þessi grein á fyrst og fremst að vekja
athygli á Háskólakapellunni. Hún
býður upp á þann möguleika að
nemendur geti sest þar inn og notið
friðsældar fjarri skarkala skólalífsins.
Nemendur og kór guðfræðinnar halda
uppi starfsemi í kapellunni og oft
er þar eitthvað um að vera, enda er
þetta undirbúningsvettvangur þeirra.
Bænastundir eru á hverjum virkum
morgni og messað er á fimmtudögum
kl. 10. Þá geta nemendur Háskólans
gengið þar í bæ og lagst auðmjúkir á
bæn.
Kapellan er staðsett í Aðalbyggingu
var tekin aftur í notkun 27.
nóvember sl. eftir að gerðar voru
á henni endurbætur. Ekki vita allir
stúdentar af kapellunni en þegar
ég fór á stúfana við undirbúning
greinarinnar jókst áhugi minn á að
kanna hvaða forsendur voru að baki
því að kapella var frá upphafi hluti af
Aðalby ggingunni.
Þegar nýbygging Háskóla
íslands var tekin í notkun árið
1940 hafði Guðjón Samúelsson
verið byggingarmeistari ríkisins
um nokkurra ára skeið og hann því
maðurinn sem bar ábyrgð á hönnun
og byggingu Aðalbyggingarinnar.
Byggingin er friðuð þannig að ekki
hefúr mátt breyta ásýnd hennar að utan
eða innan. Guðjón ber einnig ábyrgð
á öðrum merkum byggingum sem risu
í Reykjavík svo sem Hallgrímskirkju
og Þjóðleikhúsinu. Hann var
trúrækinn og því áhugasamur um
trúmál og fannst sjálfsagt að gera ráð
fyrir kapellu í Háskólanum. Þannig
er það eins og áhrifa hans gæti enn í
Aðalbyggingunni og öðrum ífægum
byggingum allt fram á daginn í dag.
En er það ástæða þess að ennþá
er kapella í Háskólanum? Slíkt
þekkist nánast ekki lengur í öðrum
háskólum í Skandinavíu. í háskólum
nágrannalanda okkar svo sem í
Danmörku, Noregi og Svíþjóð er
það svo til óþekkt í dag að þar finnist
kapella sem tilheyri háskóla, nema
um sé að ræða herbergi sem beri nafn
sem ekki tengist beinlínis trú. Segja
mér fróðir menn að ástæðan hafi ekki
verið sú að þeir háskólar séu ótengdari
guðfræðinni en hér á landi, heldur
hafi skólamir í flestum tilvikum verið
reistir nálægt dómkirkjum og því
notast við þær til guðfræðikennslu.
Ég spurði Pétur Pétursson
prófessor í guðfræði nánar út í þetta.
Hann telur að áhrif frá Skandinavíu
eða öðrum löndum hafi í rauninni
ekki verið svo gífúrleg þegar tekin
var ákvörðun um að hafa kapellu
í skólanum. Hugmyndirnar hafi
fremur komið frá Guðjóni sjálfum
og þeim ráðamönnum sem komu
að uppbyggingu Háskólans. Ávarp
hr. Sigurgeirs hér að ofan sfyður
þá kenningu að svo hafi verið. Hr.
Sigurgeiri var mjög annt um að trú og
vísindi gætu farið saman og í ávarpinu
má merkja að hann leit á kapelluna
sem sönnun þess. Með tilveru hennar
batt hann vonir við að tengsl vísinda
og trúar gætu eflst hér á landi. Er þetta
bein vísun í sterka vísindahyggju sem
töluvert bar á innan háskólanna í
Skandinavíu á þessum tíma og varð
síðar ein af aðalástæðum þess að
trúartákn voru fjariægð úr háskólum
í nágrannalöndum okkar.
Byggingarfræðilega séð er kapellan
byggð í stíl sem var mjög vinsæll í
Skandinavíu. Stíllinn er undir mjög
sterkum kalvíniskum áhrifúm sem
sjást best í látlausum skreytingum
og myndum í kapellunni. í gegnum
tíðina hafa það helst verið stúdentar
sem hafa haft áhrif á breytingar á
kapellunni þó þær hafi ekki verið
miklar. I dag er hún aftur komin í
upprunalegt horf eftir breytingar
og er þess helst að merkja af stóru
rafmagnskertunum sem nú standa á
ný á altarinu. Stúdentar á síðari hluta
20. aldar munu hafa fundist það of
framúrstefnulegt í kapellu að hafa
rafmagnsljós og skiptu þeim út fyrir
lifandi ljós. Nú heíúr á ný náðst sátt
um að hafa gömlu rafmagnsljósin,
þau tilheyra jú sögu Háskólans og
endurkoma þeirra er tákn um áhrif
stúdenta og virðingu fyrir hefðum
okkar.
Guðfræðin notar kapelluna til
praktískrar kennslu innan Háskólans.
Er það m.a. gert í þeim tilgangi að efla
deildina sem og leggja aukna áherslu
á trúarbragðakennslu innan skólans.
Það eitt og sér ætti að vera nægileg
ástæða til að viðhalda kapellu Háskóla
íslands.
Kristín Rut Kristjánsdóttir
krkl@hi.is
41 stúdentablaðið