Stúdentablaðið - 01.02.2007, Blaðsíða 22

Skáld
„Aldrei fengið annan eins hroll og við lestur á Völuspá”
Kveðskapur verdur ekki mikið betri en þad
Ljóðskáld er mikilvœgur hópur
fólks sem leitast við að auðga lif
okkar og stuðla að bættum skilningi
meðalmannsins á veruleikanum.
Skáldin sjálf geta hins vegar verið
eins ólík og þau eru mörg en hvert
og eitt þeirra er þó ávallt vopnað
sínum eigin persónulega stíl, inntaki
og boðskap.
Tveir stúdentar við Háskóla
Íslands, þau Kristín Svava
Tómasardóttir ogArngrímur Vídalín
Stefánsson hafa á undanfórnum
árum getið sér góðs orðspors í
Ijóðalistinni, en seint á síðasta ári
gaf sá síðarnefndi út sína fyrstu
Ijóðabók, Endurómun upphafsins.
Stúdentablaðinu lék forvitni á að
vita hvernig dagur í lífi Ijóðskálds er,
svo og burðarspurningunni um hvað
einkenni gott Ijóðskáld.
Innblástur á fylleríí
Fyrsta spumingin lítur að heldur
persónulegum högum, þar sem
grundvallarþekking okkar ræðst
af einkennum, innblæstri og eigin
lýsingu skáldanna tveggja á verkum
þeirra.
Það er Amgrímur sem tekur af
skarið: „Ég er áreiðanlega versta
heimild sem til er um eigin stíl, enda
ættu skáld í lengstu lög að forðast að
skilgreina sjálft sig innan tiltekinna
skóla eða stefna - það eru tiktúrur
sem lesendum skal best leyft að eiga í
friði. Að sama skapi ætti ég erfitt með
að skilgreina ramma utanum allt sem
ég skrifa, og í raun og veru er engin
ástæðu fyrir mig heldur að reyna.
Hugðarefiiin em margs konar og koma
úr afar ólíkum áttum. Innblásturinn
kemur víða að, hvort sem hann er
hugðarefni sem ég hef velt vöngum
yfir til langs tíma eða stemning gripin
á lofti. En í heildina litið má segja að
hugmynd grípi mig fyrirvaralaust,
hvar svo sem rætur hennar liggja,
og ég er ekki í rónni fyrr en ég hef
Kristín Svava Tómasdöttlr
Ljósmyndari: Birgir Freyr Birgisson
komið henni frá mér, þótt vissulega
sé afraksturinn misgóður. Sumt ratar
aldrei niður á blað, annað þarf að
bíða síns tíma, en oftast kemur fyrir
að hugmyndir brjótist út fullskapaðar
og fyrirvaralaust með stríðsöskri eins
og Aþena úr höfði Seifs. Þá biður
maður og vonar að penni leynist í
vasanum.”
Kristín sem hingað til hefur setið
hógvær og hlustað bætir nú við: „Það
er auðvitað ákaflega erfitt að svara
því sjálfur hvað einkennir ljóðin
manns. Það er hins vegar auðvelt að
svara því hvað maður vildi gjaman
að einkenndi þau eða einkenndi þau
ekki, það er annað mál hvort svo sé.
Innblástur sæki ég einfaldlega í allt í
kringum mig; fólk og fyllerí, bækur,
sjónvarp, tónlist, slúðurdálka og
minningargreinar Morgunblaðsins.”
Heiðarlelklnn heillar
En hvað þarf gott ljóðskáld að hafa og
hvemig skilgreinið þið flott ljóð?
Að þessu sinni er það Kristín sem
tekur fyrst til máls: „Sem betur fer
get ég ekki skilgreint gott ljóð, þá
væri ég löngu búin að skrifa það og
hætt þessu rugli. En það sem heillar
mig persónulega í ljóðlist er til dæmis
heiðarleiki, orðkynngi og fífldirfska.”
Eftir talsverða umhugsun
bætir Amgrímur svo við: „Eg
gæti svo sem þulið upp einhvem
fjölda lýsingarorða en það myndi
hljóma eins og atvinnuauglýsing
í matvörubúð: „Vantar frjóa og
hugmyndaríka, hæfilega athyglissjúka
og velþenkjandi (að eigin mati)
hugsjónamanneskju í fullt starf á
afgreiðslukassa. Þarf að vera tilbúin
til að sæta talsverðri gagnrýni, illa
borgað með litlum möguleikum á
farsæld í starfi". Raunin er vitanlega
sú að skáld falla utan allra nema
fagurfræðilegra skilgreininga; að mér
vitandi hefur aldrei verið til það skáld
sem átti sér ekki að minnsta kosti
einn aðdáanda, og ef það skáld væri
lélegt samkvæmt skilgreiningu væri
aðdáandinn smekklaus samkvæmt
sömu skilgreiningu. Ég held að fáir
hætti sér inn á þá braut.
Að sama skapi höfða skáld og
ljóð þeirra til mín á svo víðu sviði
að ég treysti mér ekki til að alhæfa
forsendumar fyrir að eitt ljóð sé gott
yfir á þau öll. Ég gæti sagt að Bikarinn
eftir Jóhann Sigurjónsson sé gott ljóð
af eins mörgum smekksástæðum og
mér sýndist - þulið upp einhverjar
klisjur um þunglynda rómantíukerinn
sem allt hefur á homum sér. Að sama
skapi gæti ég tekið Að frelsa heiminn
eftir Eirík Öm Norðdahl og sagt að
það sé gott ljóð, af þeirri ástæðu einni
að það er fyndið. Steinn Steinarr,
eins og líklega flestum, þykir mér
frábært skáld. En hann var enginn
rómantíkur, og hann var heldur ekkert
sérlega fyndinn. En Ijóð þeirra allra
fjalla um eitthvað. Það er kannski
heila málið. Gott ljóð þarf að hafa
innihald, en lengra kemst ég ekki í
skilgreiningu.”
Peningarúrkynjalistina
í svona viðtali er varla komist hjá
því að spyrja um framtíðarmöguleika
skáldanna ungu og eðli málsins
vegna yfirvofandi fjárhagsáhyggna.
Hvemig em atvinnutækifærin í list
sem felur í sér verðlagningu? Eða
með öðmm orðum, er hægt að komast
af fjarhagslega sem ljóðskáld?
Lifa aðeins þeir fæmstu af eða er á
annað borð grundvöllur að greina
list á slíkan hátt? Það er augljóst
mál að umræðan er alls ekkert ný á
nálinni og Amgrími síður en svo orða
vant: „Þetta snýst allt um peninga!
Útgáfufyrirtækin skirrast við að gefa
út ljóð af hagkvæmnisástæðum, og
fólk kaupir þau heldur ekki og líklega
einmitt þess vegna og þar komum við
að helsta ókostinum við að verðleggja
list: Verðlagning gengisfellir listina.
Þegar bókmenntastofhunin ákveður
að ljóð séu óæðri bókmenntir verður
það óhjákvæmilega til þess að
fyrirtækin gefa út færri bækur en
útgáfan færist yfir á hendur skáldanna
sjálfra. Fjöldi útgefinna verka hefur
raunar fjölgað sem best ég veit en
sifellt færri skáld vekja athygli fyrir
þau. Hins vegar prísa fyrirtækin þær
fáu bækur sem þau gefa út - nema
hvað - þar af um eitt ungskáld á ári
þegar best lætur, enda þótt kanónan
sé sjaldnast athyglisverðari en
grasrótin. Niðurstaðan er sumsé
þessi: Skáld eyða háum fjárhæðum
í útgáfu eigin verka fyrir markað
sem vill ekki sjá þau. Fráleitt er það
til marks um listrænt gildi þeirra og
erfitt er að halda því fram að þeim
frambærilegustu reiði best af. Öðrum
þræði eru það um sex ljóðabækur á
ári, ranglega framreiddar sem rjómi
íslenskrar ljóðlistar það árið, sem afla
höfundum sínum viðurkenningar. En
lítilla ef nokkurra tekna.” Kristín tekur
í sama streng og svarar yfirvegað:
„Það er ósköp einfaldlega ekki hægt
að lifa af ljóðlist einni saman, hvorki
þeir færustu né hinir geta það. En það
er engin ástæða til að kvarta, heldur
bretta upp ermamar. Svöngu bömin í
Afríku deyja áður en þau ná að koma
saman einu einasta kvæði. Alltaf
laus störf á Póstinum fyrir dugmikil
ljóðskáld.”
Firrlng nútímamannsins
Hvað tilgang og boðskap Ijóðanna
varðar liggja skáldin ekki á skoðunum
sínum og telur Amgrímur ástæðuna
einfaldlega sprottna af eðlislægri þörf
til að skrifa: „En auk þess að gæla
lítið eitt við smásagnaformið orti ég
talsvert á menntaskólaárunum. Restin
gerðist næsta sjálfkrafa, áður en ég
vissi af hafði lítið kver litið dagsins
ljós, Suttungamiði skilað, útgáfan
eignuð félaginu. Bókina prentaði
ég heima hjá mér og seldi vinum og
vandamönnum. Þessu fylgdi fljótlega
folsk tilfinning um að þetta væri á
einhvem hátt óekta og tæpu ári síðar
var ég farinn að vinna í nýju handriti.
Ég ásamt KáraPáli Óskarssyni og Emil
Hjörvari Petersen freistuðum þess að
endurstofna bókaútgáfuna Nykur,
sem og við gerðum með fulltingi
Davíðs Stefánssonar. Allt vatt þetta
stórlega upp á sig, félagið stækkaði,
og eftir hálfgert upplestrarmaraþon
hins nýja Nykurs vítt og breitt um
borgina var nýja bókin, Endurómun
upphafsins, loks tilbúin. Bókinni
mætti á einn hátt lýsa sem ferðalagi
gegnum sköpunarsöguna og þróun
samfélagsins til endaloka þess, og
hvemig nútímamaðurinn smámsaman
firrist eftir því sem á líður. Á annan
veg mætti segja að hún lýsi heimi
þar sem allt sem á að mæla reynist
vera mælitækið sjálft, en þetta em
bara yfirborðslýsingar. Túlkunin og
þá endanlega boðskapurinn liggur
óhjákvæmilega hjá lesendum. Fólk
hefur komið að mér við ólíklegustu
tækifæri til að spjalla um bókina og
hvemig það túlkaði hana, og enn sem
komið er hafa skýringamar verið eins
ólíkar og lesendumir em margir, sama
hvað öllum yfirborðslýsingum líður.”
Kristín hefur hins vegar aldrei
gefið út ljóðabók en viðurkennir að
vissulega sé löngunin auðvitað til
staðar: „Þegar að því kemur, verður
það aftryllingslegri löngun til að dreifa
boðskap mínum um heimsbyggðina.
Það er enginn boðskapur falinn í þeirri
bók, honum er miklu frekar nuddað
framan í lesendur. En þeir verða að
kaupa bókina til að komast að honum,
ég ætla ekki að fara að slengja honum
ArngrímurVídalín
Ljósmyndari: Birgir Freyr Birgisson
fram hér.”
Úráðinframtíð
Framtíðin er að sjálfsögðu óráðin, líkt
og hjá okkur stúdentunum flestum.
Sjálfúr segist Amgrímur vera vinna
með nokkrar góðar hugmyndir sem
enn sé of snemmt að segja til um
hvort rati i bók eður ei. „I öllu falli
stefni ég að því að halda áfram að
skrifa eins og ég hef alltaf gert og að
sjálfsögðu standa mig sem allra best
í íslenskudeildinni ffarn að útskrift.
Hvað gerist þar á eftir er með öllu
óráðið.”
OgKristínsérframáóbreyttástander
einkennist einna helst í áframhaldandi
verndun votlendissvæða og uppgang
kúluskítsins í Mývatni. „Líf mitt
einkennist einna helst af því að sofa
yfir sig, bera út póst í grenjandi
rigningu, taka við eintómum skít
frá yfirmanninum, hverfa heim til
drykkfelldrar ástkonu á blettóttum
undirkjól sem er búin að spæla egg,
drekka sig svo í rúmið undir morgun.
Svona er mitt líf allavega og mér líkar
það bara vel. En auðvitað ætla ég að
halda áfram að vera dugleg að læra
líka, svona þegar ég hef tíma.”
íris Hauksdóttir
irh3@hi.is
221 Stúdentablaðið