Stúdentablaðið - 01.05.2008, Blaðsíða 3

001. Forsíður Stúdentablaðsins
002. Atli Bollason
ÞAÐ ER EKKERT HLUTLEYSI
Blaðið sem þú heldur á er síðasta tölublað
Stúdentablaðsins undir þessari ritstjórn. Það er
talsvert frábrugðið öðrum blöðum sem hafa komið
út í vetur þar sem efnið er að langstœrstu leyti
unnið afmeistaranemum í blaða- ogfréttamennsku
hér við félagsvísindadeild HÍ. Hugðarefnin eru þó af
sama meiði; hér er fjallað um margt sem viðkemur
háskólasamfélaginu með beinum hætti, t.d. er
áhugavert viðtal við Kristinu Ingólfsdóttur rektor
um sameiningu HÍ og KHÍ. Pólitíkin á líka sína
málsvara, t.d. i formi viðtals við umsjónarmann
bloggsíðunnar „Frelsi og franskar“ sem fjallar
einvörðungu um bandarísk stjómmál. Menningin
skipar sem fyrr stóran þátt, i blaðinu eru
fjöldamargir pistlar um allskyns menningarlega
hluti - ég bendi t.d. á pistil um hvernig ólíkar
kynslóðir skilja nafnið Franz Ferdinand. Þá er
óvenjulega mikið af aðsendu efni í blaðinu og
talsvert um viðbrögð við efni síðasta blaðs.
Ég vona að sjálfsögðu við útgáfu síðasta blaðs
vetrarins að stúdentum hafi fallið blaðið og þótt
það ferskur andblær í blaðaflóruna, kannski vakið
einhvern til umhugsunar eða haft áhrif á breytni
einhvers í augnablik. Ég er hins vegar meðvitaður um
að það hefur ekki höfðað til allra, enda ógjörningur.
Ein gagnrýnin sem ég hef fengið að heyra á blaðið
snýr að hlutleysi; að blaðið birti ekki nægilega
hlutlausa sýn á málin. Þeirri gagnrýni svara ég fyrst
með spurningu: Er það gefið að hlutverk alls útgefins
efnis sé að vera hlutlaust?
***
Hlutleysi er nefnilega ekki raunverulegt. Það er
útópísk hugmynd. Öllum greinaskrifum fylgir
hugmyndafræðilegur baggi eða hagsmunatengsl.
Hvort er heiðarlegra, að dylja hugmyndafræðina
milli línanna eða að fara ekki í grafgötur með eigin
skoðanir? Stúdentablaðið er ekki fréttamiðill, það
er vettvangur fyrir stúdenta til að koma hugsunum
sínum og hugmyndum á framfæri. Það gengur
beinlínis út á að ögra hefðbundnum hugsanaferlum,
en það verður tæplega gert með hugmyndina um
hlutleysi að leiðarljósi. Krafan um hlutleysi og
jafnvægi i fjölmiðlum getur nefnilega haft alvarlegar
afleiðingar 1 för með sér. Guðni Elísson benti á það í
pistli í Lesbók Morgunblaðsins 12. aprílsl. að krafan um
„jafnvægi" getur haft allt annað en jafnvægi i för með
sér. Dæmið sem hann tók var áhugavert: Prófessorinn
Naomi Oreskes skoðaði 928 vísindagreinar um
loftslagsbreytingar og komst að því að 75% þeirra
staðfestu beint eða óbeint hugmyndina um hlýnun
jarðar og engin þeirra andmælti henni. í fjölmiðlum
er hins vegar annað uppi á teningnum - af 636
greinum um málið í vísindafréttum bandarískra
dagblaða birtu 53% greinanna sjónarmið með
og á móti loftslagsbreytingum, þó svo að 0%
vísindagreina hafi mælt á móti hlýnun jarðar. Þarna
endurspegla fjölmiðlarnir engan veginn niðurstöður
vísindasamfélagsins og leitin að „jafnvægi" hefur
í raun birt mjög skakka sýn á málið, og þjónar mjög
ákveðnum hagsmunum, þ.e. hagsmunum þeirra
sem hagnast á því að enn sé sett spurningamerki
við hugmyndina um loftslagsbreytingar, eða
oliufyrirtækjum, stóriðjueigendum og fleirum. Hvort
ætli Shell og Esso vilji frekar auglýsa hjá dagblaði A
sem skrifar fréttir sem staðfesta loftslagsbreytingar
eða dagblaði B sem hrekur kenninguna?
***
Kaflinn hér að ofan var hér um bil fullskrifaður þegar
pælingarnar fengu áþreifanlega mynd á gasdaginn
mikla. Lára Ómarsdóttir svipti hulunni af óeirðunum
við Rauðavatn þegar hún ætlaði að fá „einhvern til að
kasta eggi“ rétt á meðan bein útsending stóð yfir. Nú
er ég ekki að segja að atburðurinn hafi verið sviðsettur
frá upphafi til enda, og jafnvel bara alls ekki. En ef
hann hefði verið það, t.d. ef Lára hefði ekki verið óvart
í beinni útsendingu þegar hún lét sprengjuna falla, þá
hefði það engu breytt. Það hefði enginn séð muninn.
Merkingin hef ði verið sú sama. Og nú hljótum við alltaf
að spyrja okkur þegar við lesum blöðin eða horfum á
fréttirnar; hvað af þessu er raunverulegt? Hvað ekki?
Hver benti á fréttina? Hver styrkir þáttinn? Hver er á
vettvangi? Hvað er fyrir aftan myndatökumanninn?
Hvað var klippt út? Og þá skiljum við að fréttin er
allt annað en hlutlaus, heldur er hún þvert á móti
gildishlaðin á ótal vegu. Þá er kannski betra að segja
bara „hæ, ég er þessarar skoðunar - og skrifin verða í
takt við það.“
***
Ekki svo að skilja að ólikar skoðanir hafi ekki haft
athvarf í blaðinu - hver grein fyrir sig hefur bara
verið afdráttarlaus í sinni skoðun, en næsta grein
á eftir var kannski á öndverðum meiði. Það er því
von mín að nálgun okkar í ritstjórninni að þrem
meginstoðum blaðsins; háskólanum, pólitík og
menningu, hafi að mestu fallið í kramið. Reynt var
að gera grein fyrir málefnum háskólasamfélagsins á
fróðlegan og upplýsandi hátt; í pólitíkinni var reynt
að forðast hefðbundna gryfju pólitískrar umræðu,
þ.e. pólitíska rétthugsun og endalausar málamiðlanir
og útþynningar; og í menningunni var sjónum beint
að ungum og spennandi listamönnum og verkum
þeirra, og reynt að komast dýpra í umfjölluninni
en er gert í hefðbundnum fjölmiðlum, án þess þó að
seilast langt inn á svið hins fræðilega. Þá var lagt
kapp á að blaðið væri eigulegt með því að hafa það
aðlaðandi; skemmtilega uppsett en þó aðgengilegt
og með fjölbreytilegum en fallegum og áhugaverðum
myndum. Margar uppsetningarreglur voru brotnar og
var það í takt við efni blaðsins. Það er hins vegar ykkar
að meta hvernig til tókst.
***
Ég vil þakka ritstjórninni minni fyrir samstarfið
í vetur og óska nýjum ritstjóra góðs gengis í sinu
starfi. Stúdentablaðið snýr aftur í haust. Ég þakka
þeim sem lásu, og ekki síður þeim stofnunum sem
styrktu útgáfuna og gerðu okkur kleift að hafa
auglýsingahlutfallið eins lágt og raun hefur verið. ■
Atli Bollason, ritstjóri Stúdentablaðsins.
o