Dvöl - 01.04.1942, Side 14

92
D VÖL
fólkinu fækkaði. Mennirnir, sem
drepnir voru, voru venjulega rösk-
ustu veiðimennirnir og áttu fyrir
stórri fjölskyldu að sjá. Hungur og
sjúkdómar herjuðu. Börn voru bor-
in út og gamalmennum tortímt,
til þess að létta á. Sjálfsmorð og
slysfarir lögðust á sömu sveif. Allt
hjálpaöist að því að útrýma kyn-
stofninum. Og það er varla efi á
því, að hefði ekki verið tekið í
taumana, mundi Angmagsalik-
kynstofninn hafa orðið aldauða,
eins og kynbræður hans þar fyrir
sunnan og norðan.
Einu Skrælingjarnir, sem sögur
fara af á norðurströnd Aust-
ur-Grænlands, er hópur sá,
tólf menn alls, er enski skip-
stjórinn Douglas Charles Claver-
ing rakst á árið 1823 á eyju þeirri,
sem síðan er við hann kennd. En
meðfram allri ströndinni, norður úr
öllu valdi, eru kofarústir, tjald-
stæði, refagilt.rur og matgryfjur,
sem sýna það, að þarna hafa Skræl-
ingjar hafzt við um aldir, þótt nú
séu þeir horfnir. Þeir hafa ekki
haft neitt samband við Skrælingj-
ana þar fyrir sunnan, og mönnum
er það enn torráðin gáta, hvaðan
þeir hafa komið. Saga þeirra er
hjúpuö myrkri, ekkert annað eftir
en hrundir bústaðir. Eins er um
minningu íslendinga á Vestur-
Grænlandi.
Grænland á sína kaldranalegu
sögu. Hún er sögð með minjum
um handtök kynslóða, sem þar hafa
barizt vonlausri baráttu við hel og
myrkur, „frost og kulda, fár hvers
konar“ — og lotið í lægra haldi.
En menningin, sem vinnur sig-
ur á óblíðu náttúrunnar, bábiljum
og hleypidómum, hefir bjargað
kynstofninum hjá Angmagsalik frá
tortímingu. Nú er hann að rétta
við og færa út kvíarnar. Og það
er Dönum til sóma, hvernig þeim
heppnaðist að bjarga honum.
Nokkrar tölur sýna þetta bezt:
Árið 1884 voru í Angmagsalik-
héraði 413 íbúar, eins og áður er
sagt. Þeir bjuggu í 13 kofum og
37 tjöldum. Árið 1933 voru þeir
orðnir 945 og bjuggu þá í 71 húsi
og 91 tjaldi. En þess ber hér að
gæta, að árið 1925 voru 87 menn
fluttir frá Angmagsalik til Scores-
bysunds og þar stofnuð nýlenda
fyrir þá. Hefir hún blómgazt vel,
og nú er þar um tvö hundruð
manns. Kynstofninn hefir því þre-
faldazt á rúmum fimmtíu árum.
Það var Grænlandsfarið „Gustav
Holm“, sem sótti hina 87 landnema
til Angmagsalik og flutti þá til
Scoresbysunds. En skipið fór ekki
beina leið, heldur fór þaö fyrst frá
Angmagsalik til ísafjarðar. Land-
nemarnir höfðu með sér allt sitt
hafurtask, húðkeipa, kvenbáta,
fatnað, hundasleða, tjöld og bús-
hluti til þess að geta reist hið nýja
bú norður frá, þar sem þeir voru
öllum staðháttum ókunnir, þar sem
gamlar rústir minntu á kynstofn,
sem var liðin undir lok fyrir löngu
í harðri baráttu. En Danir höfðu
heitið þeim því, að þá skyldi ekki