Dvöl - 01.04.1942, Síða 49

L) VÖL
127
of mikið úr harðindunum. Enginn
veit til fullnustu, hvað það er að
eiga bágt, nema sá, er sjálfur hef-
ir reynt það. Hjá þessari móður-
sjúku þjóð má ekkert satt segja
— — — Ég hefi þó ekki þagað.
Það, sem læknirinn segir í sögunni
„Þorradægur", stendur á dýr-
keyptri reynslu frá þessum árum.“
„Þorradægur“ eru síðasta sagan
um „Höllu“ og stríð einyrkjanna í
heiðinni. Fyrirvinna heimilis ligg-
ur í skyrbjúg, fáeinum kindum,sem
eftir eru af bústofninum, er bú-
in jata í öðrum enda baðstofunnar.
Það er ísavetur, kaldir, hvítir dag-
ar og myrkar nætur. Veðurtepptir
gestir breyta um hríð einmanalegu
hreysi í höll, því að maður er
manns gaman. Við brottför þeirra
er sem sólin hverfi af grimmum
vetrarhimni öræfanna. Húsfreyjan
unga brýzt frá líki bónda síns í lítt
færu veðri til að sækja hjálp til
næstu mannabyggða. Tvö lítil börn,
sem ekki skilja lífið, leika sér að
völum og leggjum í fleti sínu, við
dvínandi skímu dagsins og dreyma
sig inn í dýrð sumarsins. Það þarf
hart hjarta til að lesa þá sögu
ósnortinn, svo fögur, sem hún er og
þó hroðaleg í nekt sinni.
Og á eftir kemur sagan um það,
sem á vorum dögum er kallað
„flóttinn úr sveitinni“, en Jón
Trausti myndi hafa kallað óttann
við einveruna.
Jón Trausti lifði hinn síðasta ísa-
vetur, sem komið hefir yfir þetta
land. Þá átti hann heima við auð-
an sæ suðurstrandarinnar. Síðan
er liðinn nærri aldarfjórðungur, án
þess að „landsins forni fjandi“ hafi
vitjað íslenzkra stranda svo að
telja megi. Fáir láta sér í hug
koma, að þeim h§rnaði sé þar með
af létt til frambúðar. En margt er
nú breytt frá því, er Jón Trausti
hlaut bernskukynni sín af lífsbar-
áttunni í sveitum þessa lands.
Mörgu er þar snúið til betra vegar,
og sjálfsagt myndu flestir hugsa sig
um tvisvar, áður en þeir af frjáls-
um vilja hyrfu til fyrri hátta, þó
margt sé nú spjallað um gildi þess,
sem áður var. En þeir af hinni ungu
kynslóð, sem rétt vilja vita, og
skilja vilja sögu feðra og mæðra
og þeirra foreldris, og þá jafn-
framt sinn eigin uppruna, verja vel
þeim tíma, sem í það fer að lesa
sögur Jóns Trausta um heiðarbýlin,
og hin löngu þorradægur.
Dómari í Bandaríkjunum kom á fund
svertingja, er sat í fangelsi.
„Á morgun verð ég að láta hengja
yður“, sagði hann. „Mér þykir það ákaf
lega leitt. En ég vil gera yður síðustu
stundirnar ánægjulegar. Veljið yður síð-
ustu máltíðina — hvað sem yður langar í.
Hvað haldið þér að yður langi mest í?“
Hinn dæmdi maður hugsaði sig um.
„Ég held að mig langi mest í góða
vatnsmelónu."
„En vatnsmelónur fást ekki fyrr en
eftir fjóra eða fimm mánuði.“
„Ja, ég get nú beðið", svaraði svert-
inginn hógværlega.