Melkorka - 01.05.1944, Qupperneq 15

ÁRÓÐUR OG OFNÆMI
E/tir Katrínu Thoroddsen lœkni
Þegar sú spurning var lögð fyrir mig á dög-
unum, hvers vegna konur hræddust sósíalismann
og ég beðin að svara henni hér í blaðinu, var mér
dauðþreyttri eftir dagsins erfiði skapi næst að
láta tvö orð nægja, annað til skýringar, en hitt
því til áréttingar. En ég sá í hendi mér, að slík
ónot voru hvorki málgagninu samboðin né sjálfri
mér, og þaðan af síður skýrðu þau á nokkurn
hátt hið undarlega fyrirbrigði, að konur óttast
þá stjórnmálastefnuna, er að því miðar að
tryggja þeim fullt jafnrétti, fjárhagslegt frelsi,
félagslegt öryggi og óteljandi þroskaleiðir.
Nú hef ég aldrei verið hrædd við sósíalisma og
get því ekki greint frá eigin reynslu á því sviði.
En ein hræðslan er annarri lík og ég hef verið
myrkfælin, en afstaða margra kvenna til sósíal-
ismans og stjórnmála yfirleitt er afar áþekk við-
horfi myrkhrædds barns til dimmra fjárhúss-
dyra, sem það annað hvort hendist framhjá í
hræðsluofboði eða leggur langa lykkju á leið sína
til að forðast.
A heimili foreldra minna að Bessastöðum var
gamall maður, er hét Ólafur og var Einarsson.
Hann var blindur og barngóður. Þegar vont var
veður, var það venja okkar krakkanna að hnapp-
ast að Ólafi gamla, því hann kunni kynstrin öll
af fornum fróðleik, sagði vel frá og var laus við
málleti. Oftastnær sagði hann okkur einhverja
fornaldarsögu eða riddarasögu, en stundum líka
mergjaða draugasögu, og í þær vorum við sólgn-
ust. Ekki var hægt að segja, að Ólafur gamli
tryði á drauga. Til þess var samband hans við þá
of náið. Hann umgekkst þá eins og maður mann,
en beitti þá ströngum aga, rak þá út, stefndi þeim
fyrir Duradóm og einn hafði hann jafnvel kveð-
ið niður. Meðan Ólafur sagði draugasögurnar,
vildum við helzt hafa einhvers staðar hönd á hon-
um okkur til verndar; og við hnökruðum okkur
upp í rúm hans, því ekkert þorði að láta fæturna
lafa niður fyrir stokkinn. Þó Ólafur hefði, vegna
yfirburða sinna, frekar lítilsvirðingu á draugun-
um, mátti samt glöggt á honum greina, að barna
meðfæri voru þeir ekki. Við krakkarnir vorum
undantekningarlaust svo myrkfælin, að við þorð-
um ekki um þvert hús að ganga eftir að skyggja
tók. Synd væri þó að kenna Ólafi einum. Þar var
fleira að verki. Meðal annars áttu þjóðsögur Jóns
Árnasonar sinn drjúga þátt í hræðslunni, og
marga raunina gerði djákninn á Myrká mér í
bernsku. Einhver hollvinurinn gaf mér það góða
ráð að hlaupa aldrei, hvað hrædd sem ég yrði,
heldur fara mér hægt og athuga, hvað á seyði
væri. En þetta var hægar ort en gjört og ekki
hafði ég stillingu til að notfæra mér þetta heilla-
ráð fyrr en ég var orðin hálffullorðin. Seinna,
þegar ég fór að kynnast sálarfræði lítilsháttar,
skildi ég á hvaða rökum þessi gömlu reynsluvís-
indi voru byggð.
Sá eiginleiki að geta hræðzt er bæði mönnum
og skepnum áskapaður. Frá náttúrunnar hálfu er
hér um að ræða hvorttveggja í senn varúðar- og
varnarráðstöfun, því óttanum fylgir ávallt líkam-
legt viðbragð, sem ýmist miðar til varna eða
undankomu. Hræðsluviðbragð líkamans er einatt
sama eðlis, en auðvitað er styrkleiki þess háður
því, hve mikil geðshræringin er, sem því veldur.
Öll höfum við einhverntíma orðið hrædd, og
þekkjum því einkenni óttans af eigin raun. Við
ofsahræðslu verðum við vör einkennilega við-
kvæms tómleika efst i kviðarholi og um leið og
við rekum upp eða kæfum fyrsta ópið, fer hroll-
ur um líkamann allan. Við fölnum, það brýzt út
um okkur kaldur sviti, munnurinn þornar, tekur
fyrir kverkar, svo andardráttur verður erfiður,
MELKORKA
11