Heilbrigðismál - 01.10.1973, Qupperneq 5

Gott dœmi þess, hvernig er hugsanlegt að
komast á snoðir um umhverfisþætti krabba-
meinsins og skýra þá, er hvernig John Snow
læknir komst að uppsprettu kólerunnar í
London, fyrir 200 árum. Snow læknir komst
að raun um, að kólerutilfellin voru öll bund-
in ákveðnu svæði í borginni. Hann færði þau
inn á kort og sagði við sjálfan sig: Hvers-
vegna fær þetta fólk kóleru en ekki hitt fólk-
ið? Það borðar samskonar mat, klæðist sams-
konar fatnaði, býr í samskonar húsum og
vinnur sömu verkin. Þá datt honum skyndi-
lega í hug einn mismunur. Kólerusjúkling-
arnir drukku allir vatn úr sama vatnspóstin-
um. Þegar hann gerði sér ljóst, að þetta kynni
að vera sameiginlega orsökin, fór hann til
hverfisráðsins og sagði: Herrar mínir, ég þarf
að biðja ykkur bónar. Viljið þið gera svo vel
að taka handfangið af vatnspóstinum. Og þeir
sögðu: Hvílíkur brjálæðingur, að biðja um
að taka handfangið af vatnspóstinum.
Hann var sauðþrár, og þeir tóku hand-
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL
Bjarni Bjarnason:
Er ristilkrabbamein
umh verf issj úkdómur?
fangið af vatnspóstinum, og þar með var
kóleran stöðvuð, vegna þess, að vatninu úr
þessum pósti var dælt úr ánni Thames, rétt
neðan við þar sem ræsaforin rann út í hana.
Enginn setti þó kóleru í raunverulegt sam-
band við drykkjarvatn fyrri en 100 árum
seinna. En John Snow fann orsok kólerunn-
ar í smituðu drykkjarvatni, með því að gera
kort yfir útbreiðslu hennar.
Hið sama er hægt að gera hvað snertir
krabbameinið. Það er þessi greinilegi mis-
munur á landfræðilegri útbreiðslu, sem get-
ur skýrt fyrir okkur orsakir margra sjúkdóma.
I Austur-Asíu verður fólk fyrir meiri áhrifum
sólarinnar en nokkurs staðar annars, þar sem
hvítt fólk hefst við. Húðkrabbi er algengari
í Austur-Asíu en nokkurs staðar ennars í
heiminum, vegna þess að hannn orsakast
meira af of miklu sólskini en nokkru öðru
hjá hvítum mönnum. Húð þeirra þolir ekki
ertinguna nema takmarkað.
Hinsvegar kom það í ljós í Englandi, fyr-
ir um það bil 200 árum, að fólk með sér-
staka tegund húðkrabba hafði unnið í bóm-
ullarverksmiðjum. Spunamannakrabbi var
hann kallaður. Seinna meir kom í ljós, að
olían, sem bómullarvélarnar voru smurðar
með, þeyttist út í loftið þegar vélarnar gengu
og löðraði föt spunamannanna. Olían erti
húðina og myndaði krabbamein.