Fróðskaparrit - 01.01.2008, Page 146

144
TRÝ KVÆÐI EFTIR JENS HENDRIK DJURHUUS
Hendrik í „Orminum langa" sigur, at danir
vóru bloytur, har vísir Jens Hendrik, at danir
eiga aðrar dygdir, men at tær ikki koma til sín
rætt, fyrr enn norðmenn koma og leggja
umstøðurnar til rættis, soleiðis at tað góða,
háborna og djarva kann koma fram.
Tað er ilt at siga nær Jens Hendrik hevur
yrkt kvæðið. Jeffrei Henriksen heldur, at stav-
setingin hjá Jens Hendriki bendir á, at hand-
ritið er skrivað eftir 1829. Kanska skulu vit
tora at leggja afturat, at tað er yrkt, áðrenn
Hammershaimb gjørdi skriftmálið í 1846, og
tað varð kent millum manna, tí einki av tí er
til skjals í skrift Jens Hendriks.
Tað er líka ilt at siga, um málburðurin í
kvæðinum er umboðandi fyri málburð um-
leið miðjuna av 19. øld. Hann tykist ivaleyst
mongum vánaligur av tí at hann er fullur av
tí, sum vit í dag kalla danismur. Men tað er
ein spurningur, um tað er rímiligt at meta
málburðin eftir nútíðar máti, tí vit vita ov
lítið um hvussu gerandismál í grundini var í
19. øld.
Tað er eisini ilt at vita, hvat Jens Hendrik
Djurhuus visti - um hann visti nakað - um
viðurskifti í Noregi í samtíð síni. Men kvæðið
kann vera yrkt, meðan orðaskifti var í Noregi
umleið 1834 um tjóðarmentan, har eitt nú
Henrik Arnold Wergeland og Johan Sebas-
tian C. Welhaven vóru hvør í sínum parti í
spurninginum um, hvørt norðmenn á ment-
anarliga økinum áttu at taka ímóti ment-
anarligari ávirkan uttaneftir, sum aloftast
kom til Noregs gjøgnum Danmark orsakað
av søguliga sambandinum millum londini.
Ella um Noreg skuldi skapa sær eina mentan
uttan ávirkan uttaneftir (Andersen 2001:
173). Viðurskiftini millum Noreg og Dan-
mark vóru ikki bara søgulig, men samtíð-
armál. Hóast Jens Hendrik livdi meginpartin
av 19. øld, ber ikki til at siga, hvat hann visti
um tær nýggju norsku bókmentirnar, sum í
1870-80-árunum vóru fyrstar at taka eftir
áheitanini hjá Georg Brandes um, at nútíðar
bókmentir áttu at viðgera evni, sum vóru
frammi í tíðini. Fyrstu modernaðu norsku
høvundarnir í hesi merking góvu bøkur sínar
út í Danmark, har tær gjørdu nógv vart við
seg og fmgu góða undirtøku. Tað er í hvussu
er ein áhugaverdur tanki, at tann hjálp, teir
báðir norðmenninir Eirikur og Rollar veita
Fróða kongi í kvæðinum hjá Jens Hendriki
Djurhuus, sum kanska er frá 1830-árunum,
vísir fram til ta nýskapan, danska mentanar-
og bókmentalívið fekk úr Noregi seinast í 19.
øld.
Rodmunds kvæði
Hitt kvæðið, sum Jens Hendrik Djurhuus
hevur skrivað tey fyrstu 28 ørindini av í sama
handrit sum „Eirikur og Rollar", er „Rod-
munds kvæði". Tað lýsir tveir tilburðir. í tí
fyrra fellir Rodmundur á ungum árum tann
sterka norðmannin Ragnar í stríði fyri Ólav
danakong. Seinni tilburðurin í kvæðinum er
ein ferð til Fraklands, har Rodmundur tekur
gull og ríkidømi frá einum risa, sum situr í
einum gravheyggi. Tey fyrstu 28 ørindini av
kvæðinum eru skrivað við hond Jens Hend-
riks Djurhuus, restin av kvæðinum stavar frá
eini uppskrift hjá Niclasi Djurhuus á Høgeil í
Sumba (Henriksen 1982:38). Kvæðið sigur
sjálvt, at søgan stavar úr Rodmunds søgu (ør.
64), og talan er um fornaldarsøguna Hró-
mundar saga Gripssonar. Tann upprunaliga
søgan er horvin, men innihaldið er endur-
givið í íslendskum rímum um Hrómund
Gripsson, Griplur, og tær hava verið støðið
undir einari nýggjari søgu um Hrómund. Ta
søguna umsetti C. C. Rafn og gav hana út í