Samtíðin - 01.09.1943, Blaðsíða 16

12
SAMTlÐIN
Sýnum bókmenntum vorum meiri rækt
SÚ VAR tíðin, að íslendingar lásu
fáar bækur, en lásu þær liins
vegar frábærlega vel. Þá var tími og
tækifæri til að Imgsa um það, sem
menn lásu, vella því fyrir sér og
melta jiað í andlegum skilningi. Þá
liitli maður fólk, sem kunni beztu
íslendingasögurnar á fingrum sér,
og menn liöfðu hvers konar kveð-
skap á takteinum og ortu í viðbót,
ef á þurfti að halda! Bókmenntirnar
voru þá gildur þáttur i menningu
þjóðarinnar, þær voru buggun benn-
ar og sálubót, þær voru oft og ein-
att Iíf liennar. Þær og tungan voru
þjóðinni:
.. ..„ljó's í lágu hreysi
langra kvelda jólaeldur
fréttaþrátSur af fjarrum þjóðum
frægðargaldur liðinna alda.“
Nú er þella að breytast. Nú eru Is-
lendingasögurnar orðnar fjarlægir
bálindar, vafðir þoku, og ekkert þýð-
ir að vitna í íjóðskáldin. Unglingarn-
ir kannast ef lil vill við nöfn þeirra,
en fæstir kunna kvæði þeirra.
Ný menning er komin hei' í land,
umvafin annríki, liraða og hringsóli.
()g sú er spá vor, þótt djörf kunni að
virðast, að eilt af því, sem. bókmenn-
ingu þjóðarinnar sé bvað hættuleg-
ast, sé einmitt hóflitil bókaútgáfa
síðustu ára. Á bæ einum á Suður-
Iandi veiddist fyrrum svo mikið af
laxi, að þegar sá ágæti matur var
borinn inn í baðstofuna, gengu hund-
arnir út. Á öðrum laxveiðibæ kvað
að sögn svo rammt að óbeit hund-
anna á laxinum, að þeir lögðu niður
rófuna og forðuðu sér-burt, ef þeir
beyrðu lax nefndan!
Hér á íslandi var áður lestrar-
liungur, en menn kunnu um þær
mundir þeim mun betur að lesa bæk-
ur. Nú er með of mikilli bóka- og
blaðaútgáfu verið að stuðla að and-
legri ofmettun þjóðarinnar. Fólki
fallasl hendur andspænis öllu þessu
flóði prentmáls; það missir lystina
og hættir að lesa sér til nokkurs
gagns eða sálubótar.
Við þessu er ekki nema eitl ráð:
Að kaupa aðeins bóflega mikið af
bókum og lesa þær vel, sem keyptar
eru. Við opnum ekki útvarpið, nema
eitthvað sé á boðstólum, sem slægur
er í, og við litum ekki framar í Ié-
legar bækur. Þella er ráðið. Hér er
um verulegt alvörumál að ræða. Það
er ekkert við þvi að segja, þótt
smekkur þjóðar breytist og ný menn-
ingarviðborf ryðji sér til rúins. En
þegar þjóðin er að villast frá þeirri
tegund menningar, sem hefur varð-
veilt bana frá andlegum dauða í 1000
ár og er og verður lífsnauðsyn henn-
ar, verða menn að rísa, allir sem
einn maður, gegn hinni aðsteðjandi
hættu.
Sum beztu bókmenntatimarit ann-
arra þjóða flytja lesendum sínum
öðru hverju bókmenntagetraunir,
sem ætlazt er til að þeir spreyti sig
á, en venjulega eru ráðningarnar
birtar í sama hefti. Samtíðin nnm
framvegis birta eina bófehienntaget-