Samtíðin - 01.04.1944, Blaðsíða 12

8
SAMTÍÐIN
SIGURÐUR SKÚLASON:
r
Arið 1944 kallar á menningarverðmæti
ISLENZKA ÞJÖÐIN. Ilvers konar
fyrirbrigði er þetta? Fámenn
hjörð, sem liefur dregið fram lífið
— oft og einatt vesalt líf — í iiarð-
leiknu, afskekktu landi norður við
hið yzta haf í um það bil 1070 ár.
Hópur af fólki, sem vakið hefur
furðu hins „menntaða heims" síðan
á 16. öld, er útlendingar tóku að slá
sjálfa sig til riddara á því að setja
saman furðuleg rit um þjóð vora.
Veturinn 1592 tekur lærðasli prest-
ur íslands, séra Arngrímur Jónsson,
sig til og semur varnarrit á latínu.
Heiti þess ber ekki vott um bljúgan
hug; þar er ekki dregið af: „Brevis
commentarius de Islandia, quo
scriplorum de hac insula errores
deteguntur et extraneorum quorun-
dam conviciis ac calunmiis, quibus
Islandis liberius insultare solent
occuritur.“ — Þessu riti var ætlað
að bnekkja óbróðri, er útlendir höf-
undar höfðu borið á íslendinga. Það
var prentað í Khöfn árið 1593. Höf-
undur tileinkaði ritið Kristjáni kon-
ungi IV., er þá var aðeins 16 vetra
gamall, og bað liann í nafni íslend-
inga að verja nafn þjóðar vorrar, er
að ósekju hefði verið flekkað. Tilefni
þessa rits var níðrit eitt um Islend-
inga, sem komið hafði út í Ham-
borg árið 1561 og kennt var við
Þjóðverja nokkurn, Gories Peerse
að nafni.
Enn varð séra Arngrímur Jónsson
að fara á stúfana árið 1611 og semja
nýtt varnarrit gegn erlendum óbróðri,
er birzt hafði suður í Leyden árið
1607 í bókarformi og nefndist „Is-
landia, sive populorum et mirabilium
quæ in ea insula reperiuntur accura-
tior descriptio.“ Þetta rit er kennt
við Dithmar nokkurn Blefken, og
hnekkti séra Arngrímur því með
hinu röggsamlega varnarriti sínu
„Anatome Blefkeniana“.
Loks tók séra Arngrímur sig til
árið 1618 og samdi ritið „Epistola
pro patria defensoria“ o. s. frv.
gegn lygaþvættingi séra Davíðs nokk-
urs Fabriciusar, er út bafði komið á
þýzku tveim árum áður.
Það er skemmst frá að segja, að
öll þessi rit eru hatrömm varnarskrif
eða landkynning í neikvæðum skiln-
ingi, og sannast að segja hefðu ís-
lenzkir rithöfundar oft og einatt
haft ærið að starfa, ef þeir hefðu
átt að standa í þeim stórræðum að
bera blak af þjóð sinni og linekkja
öllum þeim fávíslega þvættingi og
miskilningi, sem útlendingar hafa
löngum síðan dreift út um Islend-
inga í fjölmörgum bókum, ritling-
um, blaða- og tímaritagreinuin.
NOKKUR ÁR eru liðin, siðan Is-
lendingum tók að skiljast, að
þeim væri sjálfum þörf á þvi að taka
upp jákvæða landkynningu. Þá var
formlega stofnað hér til slíks af
þeirra liálfu. En sú stofnun, er ætlað
var að liafa þessa kynningu með