Samtíðin - 01.11.1944, Side 13

SAMTIÐIN
9
Dr. BJÖRN SIGFÚSSON:
Úr ísl. menningarsögu II.
Ein lög, einn siður, ein stétt
„Þar stóö hann Þorgeir á þingi,
er við trúnni var tekið af lýði.“
i ÞEIRRI STUND var Islandi mik-
Aill voði búinn. Heiðni og kristni
börðust um völd, og lá við Itorð, að
öll þjóðfélagsbönd yrðu slitin milli
heiðinna manna og kristinna, tvö
fjandsamleg ríki yrðu í landinu.
Þorgeir frá Ljósavatni var fenginn
til meðalgöngu, því að honum trúðu
bvorir tveggja til sáttarhyggju og
framsýni. Þá mælti hann það af
Lögbergi, sem frægt er orðið. Hann
beitli hvers konar fortölum til að
sýna þingheimi, hvers virði rikis-
heild og þjóðarsátt væri og hve
háskalegt væri að kljúfa, sagði, að
þá mundu þær barsmíðir takast á
milli manna, er landið eyddist af.
Rað bann menn láta „eigi þá ráða,
er mest vilja í gegn gangast, og miðl-
um svo mál á milli þeirra, að bvor-
irtveggju hafi nokkuð síns máls, og
höfum allir ein lög og einn sið. Það
mun verða satt, er vér slítum í sund-
ur lögin, að vér munum slíta og
friðinn."
Eftir það játuðu hvorir tveggja,
að ein lög skyldu allir hafa, þau er
Þorgeir teldi fært upp að segja, og
það ráð skyldi tekið í trúarefnum,
sem fyrirbyggði trúarofsóknir og
tryggði, að ríkistrúin teldist ein, en
ekki tvær. Kristni var síðan lög-
tekin með undanþágum, sem nægðu
þeim, er enn voru trúmenn heiðins
siðar.
Frá þessu segir Ari Þorgilsson,
Gellissonar, sonar Þorkels og Guð-
rúnar Ósvífursdóttur, og er ein skoð-
un þeirra Ara prests og Þorgeirs
goða þrátt fyrir trúarmun. Svo er
að skilja, að landsmenn bafa að
vísu tekið trú við ræðu Þorgeirs,
ekki eindregna kristni þá í bili,
heldur trú á ríkissamheldni, um-
burðarlyndi í trúmálum, fordæming
þess að setja utan garðs í þjóðfé-
lagi þá menn, sem öðru trúa en
meirihlutinn, og loks trú á rétt
hvers einstaklings til að blóta í ein-
rúmi bvaða himingoð, sem liann
kýs. Þessi trú varð íslenzkri krislni
farsælust allra vöggugjafa, svo að
islenzkir menn liafa ekki getað stað-
ið í trúardeilum, sem nafn sé gef-
andi, nema flytjast fyrst í aðra
lieimsálfu, úr ríki Þorgeirs.
Ræða Þorgeirs varð að þingsá-
Ivktun, sem færði islenzka ríkið af
bernskuskeiði á myndugsaldur, gaf
því fastari réttarmarkmið en fvrr
og aukið vald yfir þegnum, sem
kynnu að hatast við bið rúmgóða
lögmál um ein lög og einn sið.
Enn ber að minnast þess, að Þor-
geir, lieiðinginn, vann bezt fyrir
kjörorð sitt um einn sið með því að
afsala sér sínum sið, sem hann sá
feigð á, og gera ekki viðhald hins
gamla að lífakkeri þjóðrikisins,