Fréttablaðið - 10.04.2010, Side 18

18 10. apríl 2010 LAUGARDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Þótt á ýmsu hafi gengið er enn í fersku minni flestra þegar landsmenn vöknuðu til og sofnuðu frá fréttum
um kaup, sölu og samruna fyrir-
tækja. Þegar einn hópur viðskipta-
jöfra hafði keypt af öðrum varð
jafnan trúnaðarbrestur með þeim
afleiðingum að helstu stjórnendur
voru reknir um leið og nýir eigend-
ur gengu um ganga í fyrsta sinn.
Í fyrstu hrukku landsmenn við
þegar slíkar fréttir voru sagðar.
Skjótt fóru þær þó inn um annað
eyrað og út um hitt. Í hlutafélög-
um ræður huglægt mat eiganda
hvort trúnaður ríkir milli hans
og stjórnanda. Meira þarf ekki til
en stjórnandi hafi verið ráðhollur
fyrri eiganda til þess að trúnaður
bresti gagnvart þeim nýja. Kald-
rifjað; en þannig
gerast kaupin á
eyrinni.
Þessu er á
annan veg farið
í r ík isstofn-
unum. Skyld-
ur forstöðu-
manna þeirra
eru nákvæm-
lega skilgreind-
ar í lögum. Það
þýðir að trúnaður á milli ráðherra
og forstöðumanns ríkisstofnunar
ræðst ekki af huglægu mati ráð-
herra. Hann getur aðeins brostið
ef forstöðumaður víkur frá þeim
efnislegu kröfum sem skýrt er
mælt fyrir um í lögum. Hér er um
eðlismun að ræða.
Heilbrigðisráðherra hefur
nú ákveðið að áminna forstjóra
Sjúkratrygginga vegna trúnað-
arbrests. Sá trúnaðarbrestur er
ekki skýrður með tilvísun í brot
gegn tilteknum ákvæðum starfs-
mannalaga eða fyrirmæla í erind-
isbréfi. Trúnaðarbresturinn virð-
ist af því sem fram hefur komið
alfarið byggjast á huglægu mati
ráðherrans.
Með öðrum orðum: Heilbrigðis-
ráðherra hefur brugðið á loft sama
kvarða til að mæla trúnað og við-
skiptajöfrarnir notuðu fyrir hrun.
Vandi ráðherrans er hins vegar
sá að það siðferði sem þá gilti í
hlutafélögum rímar ekki í einu og
öllu við lög um réttindi og skyldur
opinberra starfsmanna og er auk
þess andstætt tíðarandanum eins
og hann er nú orðinn; guði sé lof.
Háeffun starfsmannalaganna
Í lögum um réttindi og skyld-ur opinberra starfsmanna segir: „Forstöðumaður ber ábyrgð á að stofnun, sem
hann stýrir, starfi í samræmi
við lög, stjórnvaldsfyrirmæli og
erindisbréf.“ Þetta þýðir að það
er forstöðumaðurinn en ekki ráð-
herrann sem ábyrgðina ber. Það
er forstöðumaðurinn sem sýna
þarf aðgæslu til að tryggja rétta
framkvæmd laga. Lögum sam-
kvæmt getur hann ekki skýlt sér
á bak við mat ráðherra.
Ríkisendurskoðun er eftirlits-
stofnun Alþingis, óháð ráðherra-
valdi. Hún hefur aðgang að gögn-
um ríkisstofnana til að staðreyna
greiðsluskyldu ríkissjóðs í ein-
stökum tilvikum. Vandvirkur
forstöðumaður leitar til Ríkis-
endurskoðunar ef minnsta álita-
efni gefur tilefni til. Það heitir
að byrgja brunninn. Einnig má
kalla þetta góða stjórnsýslu. Ber
forstjóra að snúa sér til ráðherra
áður en hann leitar aðstoðar sjálf-
stæðs eftirlits Alþingis? Það getur
átt við þegar mál eru á undirbún-
ingsstigi í ráðuneyti. Eftir að
ráðherra hefur opinberlega birt
reglur eða stjórnvaldsfyrirmæli
gildir þetta sjónarmið ekki þar
sem ábyrgðin hefur þá eftir lög-
unum færst frá ráðherranum til
forstjórans.
Skyldur ríkisforstjóra
Í tveimur ákvæðum laga um réttindi og skyldur opinberra starfsmanna eru talin þau til-vik sem ráðherra getur notað
til áminningar. Þau eru:
1)Útgjöld fara fram úr fjárlaga-
heimildum. – Á augljóslega ekki
við.
2) Verkefnum stofnunar er ekki
sinnt eða þjónusta hennar telst
óviðunandi. – Á augljóslega ekki
við.
3) Starfsmaður hefur sýnt
óstundvísi eða aðra vanrækslu í
starfi. – Á augljóslega ekki við.
4) Óhlýðni við löglegt boð eða
bann yfirmanns. – Á augljóslega
ekki við.
5) Vankunnátta eða óvandvirkni
í starfi. - Á augljóslega ekki við.
6) Starfsmaður hefur ekki náð
fullnægjandi árangri í starfi. – Á
augljóslega ekki við.
7) Starfsmaður hefur verið ölv-
aður að starfi eða framkoma hans
eða athafnir í því eða utan þess
þykja að öðru leyti ósæmilegar,
óhæfilegar eða ósamrýmanlegar
starfinu. – Á augljóslega ekki við.
Eftir stendur að heilbrigðisráð-
herra hefur ákveðið að áminna
forstjóra ríkisstofnunar fyrir
samviskusemi og trúnað við fjár-
veitingavald Alþingis. Samstarf
forstjóra ríkisstofnana við Rík-
isendurskoðun leiðir stundum í
ljós óþarfar áhyggjur en kemur í
annan tíma í veg fyrir slys. Fari
samstarfið ekki fram verða fleiri
slys.
Forsætisráðherra hefur oft
brugðið skildi fyrir góða siði. Nú
bergmálar þögn hans og nokkurra
annarra svo í háum sölum Alþingis
að athygli vekur um víðan völl.
Fyrir hvað má áminna?
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Námskeið um ræktun matjurta
og kryddjurta til heimilisnota
Heiður Björnsdóttir kennir hvernig rækta má
grænmeti og kryddjurtir með lítilli fyrirhöfn!
www.heilsuhusid.is
Áhugasamir skrái sig á
lagmuli@heilsuhusid.is
eða í síma 578 0300
kl:10-18 alla virka daga.
Verð kr. 4.500.-
Þriðjud. 13. apríl
Þriðjud. 20. apríl
NÝ
NÁMSKEIÐ
I
ngibjörg Sólrún Gísladóttir, fyrrverandi utanríkisráðherra
og formaður Samfylkingarinnar, tjáði sig um væntanlega
skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis í viðtali við þýzkan
blaðamann, sem Fréttablaðið sagði frá í gær. Hún lagði þar
áherzlu á að hún hefði lítið vitað um það sem var að gerast í
fjármálageiranum. „Hinir vissu líklega mun meira en ég,“ sagði
Ingibjörg.
Hún sagðist sömuleiðis ekki sjá neitt sem hún hefði getað gert
betur í aðdraganda hrunsins – nema kannski að hún hefði átt að
gera meiri kröfur til samstarfs-
flokks síns í ríkisstjórn, Sjálf-
stæðisflokksins.
Þetta er athyglisverð afstaða
hjá ráðherranum fyrrverandi.
Það eina, sem hún gerði rangt,
var að krefjast þess ekki af
samstarfsflokknum að hann
breytti öðruvísi!
Engu var líkara en að Sigríður Ingibjörg Ingadóttir, þingmaður
Samfylkingarinnar, væri að senda fyrrverandi formanni sínum
pillu í grein, sem hún skrifaði á vef ungra jafnaðarmanna í gær.
„Ekki benda á mig, var sameiginlegur kór þeirra sem ábyrgð
báru,“ skrifar þingmaðurinn. „Allir bentu á einhverja aðra og
helst til útlanda. Þetta ástand þarf ekki að koma á óvart, en er
óviðunandi í lýðræðisþjóðfélagi.“
Sigríður Ingibjörg telur að á mánudaginn, þegar skýrslan kemur
út, hefjist sami leikurinn að nýju; enginn kannist við ábyrgð sína
og menn bendi þess í stað á aðra. Nauðsynlegt sé að Samfylkingin
taki ekki þátt í þessum leik. „Þegar skýrslan liggur fyrir verður
hver og einn að gangast við ábyrgð sinni,“ skrifar hún.
Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, tekur
þennan sama heilbrigða pól í hæðina í bréfi, sem hann sendi
flokksmönnum sínum í gær. „Þjóðin á að sameinast um að draga
lærdóm af skýrslunni eins og kostur er og nýta niðurstöður hennar
á sem uppbyggilegastan hátt svo tryggt verði að sagan endurtaki
sig ekki,“ skrifar hann. Bjarni leggur til að sjálfstæðismenn taki
niðurstöður skýrslunnar alvarlega, forðist dómhörku og sleggju-
dóma gagnvart þeim, sem niðurstöður hennar varði og nýti tæki-
færið til að ná sátt í samfélaginu og hefja uppbyggingu á nýjum
grunni.
Samkvæmt íslenzkri umræðuhefð er líklegt að þeir, sem voru í
ábyrgðarstöðum í fyrirtækjum, stjórnmálum og stjórnsýslu þegar
bankakerfið hrundi, bregðist við niðurstöðum rannsóknarskýrsl-
unnar annaðhvort með því að segja: Þetta sagði ég alltaf, ég hafði
rétt fyrir mér, eða þá með því að benda á aðra og segja: Ég hefði
ekki átt að gera neitt öðruvísi.
Eigi skýrslan hins vegar að gera nokkurt einasta gagn, er
algjört lykilatriði að aðalpersónur hrunsins fari að ráðum þeirra
Sigríðar og Bjarna og spyrji sem svo: Hvað getum við lært af
niðurstöðunum? Hvernig komum við í veg fyrir að slíkt gerist
nokkurn tímann aftur?
Hvernig munu aðalpersónurnar taka skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis?
Afneitun
eða lærdómur?
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN