Fréttablaðið - 08.06.2010, Blaðsíða 16

16 8. júní 2010 ÞRIÐJUDAGUR
Við lifum sérkennilega tíma. Eftir innistæðulausa góðæris-
veislu er komið að skuldadögum.
Samfélagið hefur eytt um efni
fram. Við þurfum á næstu þrem-
ur árum að eyða fjárlagagati sem
nú stendur í 90 milljörðum króna.
Á næstu þremur árum þurfum
við að spara 1 krónu af hverjum
6 sem við eyðum nú.
Fjárlagagerð fyrir árið 2011
verður flóknasta verkefnið. Gatið
sem þarf að loka er að minnsta
kosti 43 milljarðar. Til saman-
burðar má nefna að öll framlög
til sendiráða erlendis eru um 5
milljarðar og framlög til búvöru-
samninga mjólkur- og sauðfjár-
bænda eru um 9 milljarðar. Allar
vaxtabætur í landinu eru 10 millj-
arðar. Það eru því engar einfald-
ar lausnir sem duga til að ljúka
þessu verkefni.
Heildarútgjöld ríkisins eru
um 500 milljarðar. Ef tekin eru
saman útgjöld til mikilvægustu
grunnþjónustunnar, heilbrigðis-
og félagsmála, menntamála og
grunnlöggæslu, taka þau til sín
70 prósent tekna ríkisins.
Þetta erfiða verkefni getur alls
ekki beðið. Vaxtagreiðslur eru nú
næststærsti liður ríkisútgjalda –
minni en framlög til félags- og
tryggingamála en meiri en fram-
lög til heilbrigðismála. Við greið-
um nærri eina krónu af hverjum
fimm sem við öflum í vexti. Þetta
ástand getur ekki gengið lengur
og við getum ekki varpað þess-
um vanda á kynslóð barnanna
okkar.
Við tölum oft um að forgangs-
raða í þágu velferðar og getum
sýnt umtalsverðan árangur í
því efni. Almennt aðhald í rík-
isrekstrinum var samtals um
15-16 prósent árin 2009 og 2010.
Á sömu tveimur árum var sam-
dráttur fjárveitinga í þjónustu
við fatlaða einungis um 2,6 pró-
sent. Það er erfitt að gera mikið
meiri aðhaldskröfu á velferðar-
þjónustu þar sem launakostnað-
ur er stærsti útgjaldaliðurinn og
þorri starfsfólks er á lægstu laun-
um. Velferðin verður ekki varin
nema við treystum okkur til meiri
og harkalegri forgangsröðunar en
við höfum áður reynt.
Hvað getum við gert?
Ríkisstjórnin hefur lagt upp
með 5 prósent aðhaldskröfu
á velferðarþætti og 9 prósent
á aðra rekstrarþætti ríkisins.
Það er skynsamlegt. En ríkis-
rekstur er misjafnlega í stakk
búinn til að bera samdrátt. Við
getum að ósekju skorið niður
í ýmsum merkum verkefnum
á sviði samgöngumála, lokað
Þjóðmenningarhúsi og fækkað
í starfsliði á vegum utanríkis-
þjónustunnar erlendis. Allt trufl-
ar þetta okkur með einum hætti
eða öðrum en enginn líður óbæt-
anlegt tjón. Þolum við ekki sama
þjónustustig á vegum landsins og
var 2006 – nú eða 2002? Getum
við ekki verið jafn fáliðuð í hverju
sendiráði landsins erlendis nú og
við vorum 1993-1994?
Við getum farið þá leið að láta
niðurskurð í fjárframlögum bitna
á velferðarþjónustunni. Þá þurf-
um við að segja upp fólki í þjón-
ustu við fatlaða og aldraða. Fatl-
aður einstaklingur fær þá ekki þá
þjónustu sem honum er nauðsyn til
að leggja af mörkum í samfélaginu
og nýta hæfileika sína okkur öllum
til góðs. Aldraður íbúi á hjúkrun-
arheimili fær þá verri þjónustu,
missir hreyfigetu og heilsu. Við
viljum ekki samfélag sem tjóðrar
fatlaða við myllustein eða lætur
aldraða liggja í rúmum sínum á
hjúkrunarstofnunum vegna mann-
eklu. Við græðum ekkert til lengri
tíma á að fækka lágt launuðu fólki
í nauðsynlegum þjónustustörfum.
Uppsögn kallar á greiðslu atvinnu-
leysisbóta, sem eru lítið eitt lægri
en lægstu laun. Slík ráðstöfun
sparar ríkinu ekkert ef um stöðu-
gildi er að ræða sem nauðsynlega
þarf að manna þegar samdrættin-
um lýkur.
Þess vegna þurfum við að for-
gangsraða. Lokun Þjóðmenning-
arhúss sparar bara 100 milljónir,
en þær 100 milljónir duga fyrir
20 störfum í þjónustu við fatlaða.
Sameiningar stofnana fækka
fólki, en sú fækkun leiðir ekki til
skertrar þjónustu og unnt er að
mæta henni að stórum hluta með
eðlilegri starfsmannaveltu.
Ný þjóðarsátt
Við þurfum þjóðarsátt. Það er
engin innstæða fyrir kauphækk-
unum hjá hinu opinbera til árs-
loka 2013. Kauphækkanir opin-
berra starfsmanna við núverandi
aðstæður kalla einfaldlega á fækk-
un starfa – það þarf þá að segja
upp fólki til að standa undir kaup-
hækkunum til þeirra sem hafa
vinnu. Því miður gildir það sama
um verðbætur á lífeyrisgreiðslur
til lífeyrisþega. Við höfum litið á
greiðslur úr almannatryggingum
sem endurgjald fyrir það trygg-
ingariðgjald sem við öll greiðum
með sköttum á starfsævinni. En
þegar innstæðunni hefur verið
eytt með óábyrgum skattalækkun-
um og óráðsíu ríkisstjórna undan-
farinna ára verður að horfast í
augu við veruleikann og viður-
kenna að innstæða er ekki fyrir
hækkunum næstu árin.
Það besta sem hægt er að
tryggja við núverandi ástand er
frysting launa og lífeyrisgreiðslna
fram til ársloka 2013, þegar við
ætlum okkur að hafa lokað gat-
inu. En á móti verður eitt yfir
alla að ganga. Sama regla verður
að gilda um allar verðbætur sem
ríkið greiðir á afkomutengdar
greiðslur, svo sem innan búvöru-
samninga.
Á móti verðum við að sameinast
um að verja velferðarkerfið. Verja
þjónustuna við aldraða og fatlaða.
Verja sem kostur er millifærslu-
kerfin – barnabætur, vaxtabæt-
ur og húsaleigubætur sem nýtast
fólki með lágar- og meðaltekjur.
Við þurfum líka að leita leiða til
að draga úr kostnaðarhækkun-
um fyrir þá sem eru með lægstu
launin og mestu framfærslubyrð-
ina eða tryggja þeim stærri hlut
með nýju barnatryggingakerfi
og húsnæðisbótakerfi. Við þurf-
um sérstaklega að gæta að áhrif-
um hækkandi lyfjakostnaðar á líf-
eyrisþega.
Samhliða þessu þurfum við að
ganga hart fram til að spara hvar-
vetna í ríkiskerfinu – hvarvetna
þar sem sparnaður leiðir ekki til
tjóns. Í sameiningum ríkisstofn-
ana liggja gríðarleg hagræðingar-
tækifæri, sem í flestum tilvikum
munu einungis bæta þjónustu við
fólkið í landinu. Smákóngaveldi
fortíðarinnar verður að heyra
sögunni til. Fækkun í stjórn-
kerfi ríkisstofnana skilar mest-
um árangri og þarf ekki að leiða
til skertrar þjónustu. Best er að
byrja á toppnum. Sameining ráðu-
neyta og fækkun í yfirstjórn ráðu-
neyta gefur tóninn í öllu ríkiskerf-
inu. Fækkun ráðherra og þar með
ráðuneyta er forgangsverkefni,
enda mikilvægt að ríkisstjórnin
gangi á undan með góðu fordæmi
og veiti raunverulega leiðsögn.
Við getum kviðið þessu verki
eða tekist á við það af kappi. Í
verkefninu felst mikið tækifæri.
Við getum byggt upp skilvirkt,
einfalt og ódýrt ríkiskerfi sem
samt tryggir hágæða þjónustu.
Ef vel tekst til eigum við þá vel-
ferðarkerfi sem skilar miklum
árangri fyrir hlutfallslega lítið fé
og það er mikilvæg forsenda sam-
keppnishæfni landsins og efna-
hagslegrar endurreisnar. Þegar
hagur vænkast munu aukin fram-
lög til velferðarmála nýtast beint
til að bæta þjónustu við þá sem
þurfa á henni að halda, í stað þess
að fara til að næra úrelt og alltof
stórt stofnanakerfi. Það er keppi-
kefli allra nágrannaríkja okkar
sem kenna sig við norræna vel-
ferð að hagræða í rekstri ríkis-
ins og skila íbúum meiri gæðum
fyrir minna fé. Það er eftirsókn-
arvert fyrir okkur að freista þess
að verða í fararbroddi á þeirri
vegferð.
Af tækifærum í niðurskurði
Fjármál
Árni Páll
Árnason
félags- og
tryggingamálaráðherra
HOLTAGÖRÐUM GLÆSIBÆ KRINGLUNNI SMÁRALIND WWW.UTILIF.IS
High Peak Ancona 4 og 5 manna
Rúmgott fjölskyldutjald. Vatnsvörn 3.000 mm.
Yfirlímdir saumar. Dúkur í fortjaldi. 2 inngangar.
Hæð 190/200 cm.
Verð 42.990/52.990 kr.
High Peak Como 6 manna
Tvískipt innratjald með fortjaldi á milli.
Vatnsvörn 2.000 mm. Yfirlímdir saumar.
Hæð 200 cm.
Verð 39.990 kr.
High Peak Nevada 3 manna
Sígilt 3 manna kúlutjald með fortjaldi.
Vatnsvörn 2.000 mm. Yfirlímdir saumar.
Hæð 120 cm.
16.990
Öll helstu merkin í tjöldum
Fækkun ráðherra og þar með ráðu-
neyta er forgangsverkefni, enda mik-
ilvægt að ríkisstjórnin gangi á undan
með góðu fordæmi og veiti raunveru-
lega leiðsögn.
AF NETINU
Fyrirsjáanleg niðurstaða
Mér kemur ekki á óvart, að ríkis-
saksóknari telji ástæðulaust að
hefja sakamálarannsókn á hendur
þremur bankastjórum Seðla-
bankans fyrir hrun, þeim Davíð
Oddssyni, Eiríki Guðnasyni og
Ingimundi Friðrikssyni. Um hvaða
lögbrot áttu þeir að vera sekir? [...]
Jafnvel þótt einhverjir væru
sammála nefndinni um, að seðla-
bankastjórarnir hefðu gerst sekir
um vanrækslu í starfi, eins langsótt
og það er, leiddi ekki af því, að
þeir hefðu brotið lög. Vanræksla
er ekki lögbrot, nema í henni felist
stórfellt og vítavert gáleysi. Þegar
af þeirri ástæðu var niðurstaða
ríkissaksóknara fyrirsjáanleg.
pressan.is/pressupennar/Lesa_
Hannes
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
Óhæf þingmannanefnd
Þingmannanefnd undir forystu
Atla Gíslasonnar til að fjalla um
skýrslu rannsóknarnefndar Alþing-
is er óhæf og ætti að segja af sér.
Það sem nefndin hefur afrekað til
þessa er að afgreiða samhljóða
að ráða flokkssystur formanns
nefndarinnar til að kyngreina
rannsóknarskýrsluna jafn gáfulegt
og það nú er og síðast að senda
sérstaka beiðni til sérstaks ríkis-
saksóknara að taka nú fyrir mál
fyrrverandi Seðlabankastjóra og
fyrrverandi forstjóra Fjármálaeftir-
lits.
Nú skil ég vel að Atli Gíslason
vilji slá pólitískar keilur í starfi sínu
sem nefndarformaður og sýna
fram á ötula kvenfrelsisbaráttu í
anda öfgafemínista eins og Sól-
eyjar Tómasdóttur. Þá er honum
einnig ljúft að kasta steinum úr
glerhúsi sínu á pólitíska andstæð-
inga. Það kemur ekki á óvart. [...]
Það sem hins vegar kemur á
óvart er að þeir tveir þingmenn
Sjálfstæðisflokksins þær Ragn-
heiður Ríkharðsdóttir og Unnur
Brá Konráðsdóttir sem sitja í
nefndinni skuli standa að og eiga
hlutdeild í ómerkilegri pólitískri
aðför að fyrrum formanni Sjálf-
stæðisflokksins, fyrrum starfs-
bræðrum hans og fyrrum forstjóra
Fjármálaeftirlits. Hvað gekk þeim
eiginlega til?
jonmagnusson.blog.is
Jón Magnússon