Fréttablaðið - 15.07.2010, Blaðsíða 21

FIMMTUDAGUR 15. júlí 2010 21
Um daginn skrifaði Ásgrímur Angantýsson óvenju yfirvegaða
grein um íslenskt mál í Fréttablaðið.
Ekki stóð á að Þorgrímur Gestsson
svaraði honum og Ásgrímur svar-
aði honum o.s.frv. Slíkt orðaskak um
íslenskt mál er ekki óalgengt. Svo
lengi sem ég man eftir mér hefur
umræða um málfar verið áberandi
í fjölmiðlum og oftast einkennst af
hneykslun á vondu og röngu máli
annarra.
Andstæðir kraftar takast í sífellu
á um tungumálið. Er þar ýmist um
að ræða utanaðkomandi öfl eins
og áhrif aðsópsmikillar erlendrar
tungu eða togstreitu innan tungunn-
ar sjálfrar. Í fyrra sambandinu var
í mínu ungdæmi aðallega barist við
að kveða niður tökuorð úr dönsku og
tókst það býsna vel þannig að unga
fólkið núna kannast ekki við mörg
orð sem voru algeng í daglegu tali
fyrir nokkrum áratugum og kann
sumum að þykja eftirsjá í þeim. Þar
hefur þjóðræknin farið með sigur-
orð. Nú á dögum óttast málvöndun-
armenn helst ensk áhrif í orðaforða
og setningargerð og skal engan
undra þar sem veigamiklir hlutar
skemmtanaiðnaðar nútímans fara
fram á ensku.
Innan íslenska málkerfisins sjálfs
er flámælið ádeiluatriði sem vel
hefur gengið að útrýma úr íslensku.
Þetta sérhljóðabrengl varðar svo
mikinn orðaforða og veldur svo
miklum ruglingi að ég gæti best
trúað að hann hefði jafnað sig sjálf-
ur þótt enginn málvöndunarmað-
ur hefði mótmælt honum. Það virð-
ist reyndar sífellt vera þrýstingur
á meiri opnun sérhljóða og undan-
farið virðist hann þrýsta e niður í a
þannig að „ekki“ verður til dæmis
að „akki“.
Einn meginkraftur tungumáls-
ins miðar að einföldun þess. Óper-
sónulegar sagnir hafa lengi verið
mönnum erfiðar. Sumar þeirra hafa
frumlagsígildi í þolfalli og aðrar í
þágufalli. Þannig segjum við „mig
langar til“ en „mér líður vel“. Hafa
margir tilhneigingu til að samræma
þetta og nota þágufall með þeim
öllum og gefa þannig málvöndun-
armönnum sífellt tilefni til leiðrétt-
inga. Ekki bætir úr skák að marg-
ir vilja hafa algengar sagnir eins
og „hlakka til“ og „kvíða fyrir“ líka
ópersónulegar. Meginhluti þjóðar-
innar tekur þátt í þessu stríði. Ekki
er óalgengt að heyra foreldra leið-
rétta börnin sín, „þú átt að segja
ég hlakka til“, en segja svo sjálf,
„honum hlakkar til“. Þágufallssýk-
in virðist alltaf jafn þrálát. Ætli hún
sé ólæknandi?
Annað eilífðarvandamál er spurn-
ingin um eintölu eða fleirtölu. Þar er
mönnum tíðrætt um eitt orð, „verð“.
Það má ekki nota í fleirtölu þótt auð-
velt sé að mynda hana samkvæmt
réttum reglum og verðbólga og verð-
stríð knýi á um slíka notkun. Ég varð
vitni að skoti í hina áttina í þriggja
ára afmæli í gær þar sem afmælis-
barnið tók í hönd afa síns og sagði,
„við ætlum út á svöl“ um leið og hún
dró hann út á svalir. Oft er gaman
að máli barna sem eru að ná tökum
á kerfinu og alhæfa það of mikið til
þess að slétta út alla óreglu. Hér er
auðvitað alveg sams konar orð og
„fjöl, fjalir“ og kannski er hér komið
umkvörtunarefni handa málvöndun-
armönnum framtíðarinnar.
Annar meginkraftur tungumáls-
ins miðar að fjölbreytni þess. Þannig
leitast menn ávallt við að láta sér
detta í hug nýtt orðalag og nýjar
samlíkingar um alla skapaða hluti.
Oft ganga nýjungar í bylgjum og
verða tíska sem allir verða leiðir á
að endingu og finna upp á einhverju
nýju, jafnvel áður en málvöndun-
armenn fá ráðrúm til að amast við
þeim.
Mig langaði með þessu grein-
arkorni að taka undir þá skoðun
Ásgríms að í málfarsefnum eins
og öllum öðrum efnum sé betra að
ræða málin af skilningi heldur en að
ganga fram með boð og bönn.
Lengri útgáfu greinarinnar má
lesa á Vísi.
Um málfar
Félagi minn lét setja metangas orkugjafa í ameríska pallbíl-
inn sinn um daginn. Nú keyrir
hann um á grænni orku. Amer-
íski pallbíllinn nær allt að 300
km á hleðslunni. Sparnaðurinn
er umtalsverður, rúmlega helm-
ingi ódýrara er að aka á met-
angasi miðað við bensín-orku-
gjafann. Ef þú verður metanlaus,
ýtir þú á einn takka í mælaborð-
inu á bílnum þínum og þú skipt-
ir yfir á bensín-orkugjafann eins
og ekkert væri.
Metan er mengunarlaus orku-
gjafi, við brunann verður nánast
ekkert eftir af skaðlegum efnum
fyrir andrúmsloftið.
Félagi minn bauð mér á rúnt-
inn. Hann var stoltur þegar
hann sagði mér að nú væri hann
að keyra á „prumpinu“. Ekki
var að heyra annað en að venju-
legt vélarhljóð bærist úr vélar-
sal pallbílsins. Það tekur ca. 6-7
mánuði að borga fjárfestinguna
upp miðað við venjulega notkun
heimilisbíls. Því miður eru bara
tvær áfyllingarstöðvar á höfuð-
borgarsvæðinu. Auðvitað á að
fara í átaksverkefni og koma
upp áfyllingarstöðvum hringinn
í kringum landið. Hvetja á bíl-
eigendur til að metanvæða bíla-
flotann.
Geta má þess að bíllinn not-
ast við metangasið óháð bensín-
orkugjafanum og öfugt að sjálf-
sögðu. Bílvélin ræsir sig upp á
bensínorkugjafanum og er á því
eða þar til vélin nær ca 60 gráðu
hita. Þá skiptir hann sjálfkrafa
yfir á metan, sé hann stilltur
þannig.
Undirritaður er sannfærður
um að metan sé málið. Það er
gjaldeyrissparandi, mengar nán-
ast ekki neitt og er miklu ódýrari
orkugjafi fyrir bíleigendur. Með
því að styðja við metannotkun á
Íslandi er verið að skapa meiri
atvinnu og eftir breytingu er
bílinn þinn „grænn“ og nýtur
sömu forréttinda og aðrir græn-
ir bílar.
Undirritaður skorar á stjórn-
völd að búa til ábatakerfi fyrir
bíleigendur og þá sem sérhæfa
sig í ísetningu á slíkum búnaði.
Hægt væri t.d. að veita endur-
greiðslu á virðisaukaskatti til
þeirra sem breyta bílum sínum
yfir á metangas.
Ef sameiginlegt átak Íslend-
inga væri að koma 5% bifreiða
landsmanna á metangas næstu 5
ár væri hægt að spara umtalsvert
í gjaldeyri fyrir þjóð sem er með
gjaldeyrishöft. Geta má þess að
talið er að ca. 10.000 evrur spar-
ast við hvern bíl sem breytt er í
metanorkugjafa á Íslandi.
Keyrðu á umhverfisvænni inn-
lendri orku, það sparar gjaldeyri,
eykur atvinnu, mengar ekki og
sparar peninginn fyrir bíleig-
andann.
Metan í einum grænum!
Metan í einum
grænum
Íslenskt mál
Þór
Stefánsson
skáld og
framhaldsskólakennari
Innan íslenska málkerfisins sjálfs er
flámælið ádeiluatriði sem vel hefur
gengið að útrýma úr íslensku. Þetta sér-
hljóðabrengl varðar svo mikinn orða-
forða og veldur svo miklum ruglingi að
ég gæti best trúað að hann hefði jafnað
sig sjálfur þótt enginn málvöndunar-
maður hefði mótmælt honum.
Umhverfismál
Sveinbjörn
Ragnar Árnason
áhugamaður um
græna orku
Það er800 7000 • siminn.is
Netlykill á 0 kr.
Þú getur fengið 3G netlykil á 0 kr. gegn sex mánaða
bindingu. Netlykilinn geturðu notað í sumarbústaðnum,
fellihýsinu eða bara á þjóðveginum, enda veitir hann
aðgang að stærsta 3G dreifikerfi landsins.
Kynntu þér hagstæðar áskriftarleiðir Símans.