Fréttablaðið - 21.08.2010, Qupperneq 78

38 21. ágúst 2010 LAUGARDAGUR
P
ottþétt þriggja stiga
spurning í Popppunkti
er að leika brot úr lagi
af fyrstu plötu Þeys,
Þagað í hel sem kom
út hjá SG-hljómplöt-
um árið 1980, og inna keppendur
eftir því um hvaða hljómsveit sé
að ræða. Líklegt er að fátt verði
um svör nema hjá allra hörðustu
tónlistarspekingum, því platan
er að flestu leyti gjörólík því sem
heyrðist frá Þey á annarri breið-
skífu sveitarinnar, Mjötviður Mær,
einungis ári síðar.
Það merkilega gerðist nefnilega í
miðju upptökuferli fyrrnefndu plöt-
unnar að tónlist Þeys stökkbreyttist
úr léttu seventís-poppi með greini-
legum diskó-áhrifum yfir í fram-
sækið og drungalegt nýbylgjurokk
sem sótti áhrif sín að verulegu leyti
í póst-pönkið svokallaða, bönd á borð
við Joy Division og fleiri sem urðu
til í kjölfar pönkbylgjunnar í Eng-
landi undir lok áttunda áratugarins.
Raunar hefur vafist fyrir fólki að
skilgreina tónlist Þeys niður í kjöl-
inn, en víst er að létt/þunga bland-
an sem boðið var upp á á Þagað í
hel ruglaði ýmsa í ríminu. Ekki er
óalgengt að þeir sem á annað borð
lögðu við hlustir lýsi verkinu sem
geðklofa, en platan hefur aldrei
verið endurútgefin og verður ekki
úr þessu, þótt vissulega sé hún stór-
merkileg í poppsögulegu tilliti.
Róttækar breytingar
Á nýbylgjutónleikum sem haldn-
ir voru undir einkunnarorðaleikn-
um „Barðir til róbóta“ í Gamla bíói
fyrir jólin 1980, um það leyti sem
Þagað í hel kom út, komu Þeysar-
ar fram ásamt Utangarðsmönn-
um, Fræbbblunum og fleirum. Í
umfjöllun sinni um hljómleikana
lýsir blaðamaður Vísis sveitinni
sem efnilegri.
„Mér skilst að þeir hafi hljóm-
sveitarstrákarnir – og stelpan,
verið að spila hugljúfa blásverk-
stónlist þar til fyrir skömmu: upp-
götvað þá hvað slíkt er leiðinlegt
og farið að rokka, skipað söngvar-
anum að syngja falskt. Lofaði góðu
... Ekki svo að skilja að ég álíti Þey
pönkhljómsveit – það verður hljóm-
sveitin að eiga við sjálfa sig – en ég
tók eftir því að Þeyr hafði lokið
sér af púuðu menn annaðhvort eða
hrópuðu skefjalaust húrra,“ segir í
Vísi 20. desember 1980.
Þegar þarna var komið sögu
hafði Guðlaugur Kristinn Óttars-
son gengið til liðs við Þeysara, en
stofnmeðlimirnir Elín Reynisdótt-
ir og Jóhann Helgason sögðu skilið
við sveitina stuttu síðar. Gítarsnill-
ingurinn Þorsteinn Magnússon úr
Eik bættist í hópinn stuttu síðar
og var þá komin sú liðskipan sem
hélst óbreytt þar til sveitin liðaðist
í sundur vorið 1983, en fyrir höfðu
verið þeir Magnús Guðmundsson
söngvari, Hilmar Örn Agnarsson
bassaleikari, Sigtryggur Baldurs-
son trommari. Hilmar Örn Hilm-
arsson, síðar allsherjargoði, og
Guðni Rúnar Agnarsson voru hug-
myndafræðingar sveitarinnar og
Hilmar samdi flesta textana.
Mikil afköst á einu ári
Svona skipuð fór hljómsveitin fljót-
lega að vekja verulega athygli fyrir
nýstárlega tónlistarsköpun og enn
nýbylgjulegri sviðsframkomu.
Mikið var um pælingar í hópnum
og óspart sótt í sarp ýmiss konar
dul- og heimspeki, auk þess sem
Guðlaugur gítarleikari þótti flest-
um fróðari um eðlisfræði og tengd
mál.
Litla platan Útfrymi kom út undir
merkjum Eskvímó, sem var hljóm-
plötufyrirtæki sveitarinnar sjálfrar,
um vorið 1981 við fögnuð margra og
kjarninn sem sótti tónleika Þeysara
stækkaði ört. Tíutommuplatan Iður
til fóta kom út í september sama
ár og jók enn á þær vonir að Þeyr
ætti eftir að gera risastóra hluti á
tónlistarsviðinu.
Í desember 1981 gaf sveitin svo
út breiðskífuna Mjötviður mær sem
var meðal annars lýst sem tíma-
mótaplötu af gagnrýnendum. Plat-
an sú virðist hafa lifað bestu lífi af
afurðum Þeys, í vitund almennings
Úr seventíspoppi í nýbylgjurokk
Í miðjum upptökum á fyrstu hljómplötu Þeys gekkst sveitin undir miklar breytingar, einar þær róttækustu í íslenskri dægurtón-
listarsögu. Í tilefni þrjátíu ára starfsafmælis hins eiginlega Þeys kemur sveitin fram í Norræna húsinu á mánudagskvöld í dagskrá
tileinkaðri aldarafmæli íslensku hljómplötunnar. Kjartan Guðmundsson leit yfir feril þessarar goðsagnakenndu hljómsveitar.
Poppfræðingurinn Jens Guðmundsson, sem fjall-aði meðal annars um hljómsveitina Þey í bók
sinni Poppbókin: Í fyrsta sæti frá 1983, hikar ekki
við að kalla tónleika sveitarinnar í Norræna hús-
inu á mánudag merkustu endurkomu hljómsveitar í
rokksögu Íslands.
„Þeyr skar sig úr öðrum nýbylgjusveitum á ýmsan
hátt, meðal annars vegna þess hversu góðir hljóð-
færaleikarar þeir voru, en það skipti líka máli að
þeir vildu alls ekki vera fyrirsjáanlegir í því sem
þeir gerðu. Engin hljómsveit, hvorki fyrr né síðar, hefur hljómað neitt
í líkingu við Þeysara,“ segir Jens.
Hann segir ekki nokkurn vafa leika á því að Þeyr hafi haft alla burði
til að slá í gegn erlendis. „Í textum Þeys var að finna mikla ádeilu á
nasisma, en einhverra hluta vegna fengu margir þá hugmynd í koll-
inn að meðlimir hljómsveitarinnar væru að daðra við nasisma. Mikið
til var þetta húmor, eins og til dæmis að kalla Adolf Hitler „Rúdolf“,
og þótt mörgum Íslendingum þyki í lagi að grínast með svona hluti og
taka slíkt ekki mjög alvarlega þá er allt annað upp á teningnum erlend-
is. Í Bretlandi og Bandaríkjunum er það til dæmis þegjandi samkomu-
lag meðal poppskríbenta að fjalla ekki um nasista í músík. Þessi mis-
skilningur kom klárlega í veg fyrir frama Þeysara erlendis. Það sama
gerðist með hljómsveitina Ham, þegar sú sveit var í þeirri góðu stöðu
að spila með Sykurmolunum í útlöndum. Ham grínaðist með nasisma
og þess vegna voru þeir sniðgengnir af popppressunni.“
MERKASTA ENDURKOMA HLJÓMSVEITAR
Það var mikil tónlistarleg opinberun fyrir mig að heyra í Þey í fyrsta skipti. Ég þræddi safn-
arabúðirnar og linnti ekki látum fyrr en ég hafði
eignast allar plöturnar þeirra á vínyl, nema As
Above. Hana fann ég því miður aldrei,“ segir Páll
Ragnar Pálsson, fyrrum gítarleikari í Maus, sem nú
nemur tónsmíðar í Tallinn í Eistlandi. Páll kynntist
tónlist Þeysara í gegnum eldri bróður sinn, sem mat-
aði fróðleiksfúsan tónlistaráhugamanninn á pönki og
nýbylgju strax á unglingsárum.
„Ég heillaðist gjörsamlega af þessu kuldarokks-sándi,“ heldur Páll
áfram. „Ef maður reynir að setja þetta í samhengi þá var kalda stríðið
auðvitað í fullum gangi á þessum tíma, menn voru að pæla í hvenær
kjarnorkusprengjan félli og kannski réði það stemningunni á vissan
hátt. Ógnin var yfirvofandi og allt var dálítið kalt og nöturlegt. Svo
er einhver draumkennd stemning í tónlistinni sem er mjög sérstök,
sérstaklega á Mjötviður mær. Heillandi blanda af krafti og mystík,
djúpum pælingum og líka húmor.“
Páll nefnir sérstaklega trommuleik Sigtryggs og samleik gítarleik-
aranna Guðlaugs og Þorsteins sem dæmi um snilli Þeysara. „Gítarleik-
ararnir hafa hvor sinn karakterinn, en blandan er alveg stórkostleg.
Tónlist Þeys hafði hiklaust mikil áhrif á það hvernig ég spilaði á gítar
í árdaga Maus, sérstaklega á fyrstu tveimur plötunum,“ segir Páll.
TÓNLISTARLEG OPINBERUN
KILLER BOOGIE Þeyr á tónleikum á Lækjartorgi í september árið 1981. MYND/LJÓSMYNDASAFN REYKJAVÍKUR
hið minnsta, og var meðal annars í
34. sæti yfir hundrað bestu plötur
Íslandsögunnar í kosningu Rásar 2,
Félags íslenskra hljómplötufram-
leiðenda og Tónlistar.is á síðasta
ári. Mjötviður mær skartar einn-
ig þekktasta lagi Þeysara, Rúdolf,
sem einnig kom út á plötu með tón-
list úr kvikmyndinni Rokk í Reykja-
vík árið 1982.
Undirheimar stórborgar
Milli útkomu Iður til fóta og Mjöt-
viður mær brugðu Þeysarar sér
til Bretlands. Þeir höfðu kynnst
þeim Geordie og Jaz Coleman úr
hinni heimsþekktu nýbylgjusveit
Killing Joke og hugðust nýta sér
samböndin ytra, en lítið varð þó
úr spilamennsku í ferðinni. Í bók-
inni Eru ekki allir í stuði?: Rokk á
Íslandi á síðustu öld eftir Dr. Gunna
kemur fram að sveitinni var boðið
að hita upp fyrir The Cure á hljóm-
leikaferðalagi en treysti sér ekki
í slíkt ævintýri. Þá stóð á tímabili
til að stór hluti Þeysara rynni inn í
Killing Joke, en ekki varð úr því.
Þeyr krækti sér þó í útgáfusamn-
ing við Shout Records, sem árið
eftir gaf út úrval af lögum Þeys á
plötunni As Above.
Svanasöngurinn
Eftir hljómleikaferðalög um Skand-
inavíu og stanslausa spilamennsku
árið 1982 virðist sem liðsmenn
Þeys hafi farið að þreytast nokkuð
á harkinu, enda seldust breiðskífur
sveitarinnar fráleitt í línulegu hlut-
falli við frábær viðbrögð gagnrýn-
enda. Tólftomman The Fourth Reich
kom út í desember það ár og reynd-
ist svanasöngur sveitarinnar hvað
útgáfu varðaði. Eins og áður sagði
liðaðist bandið hljóðlega í sundur
vorið 1983.
Sigtryggur og Guðlaugur gengu
í Kuklið, sem síðar þróaðist yfir
í Sykurmolana. Magnús stofnaði
hljómsveitina með Nöktum, Þor-
steinn sendi frá sér sólóplötuna Líf,
en Hilmar Örn Agnarsson lærði til
orgelleikara og starfar sem slíkur í
Skálholtskirkju.